Xe ủy quyền gây tai nạn chết người, chủ xe có phải chịu trách nhiệm?

Liên quan đến vụ tai nạn làm chết 2 người trên đường Kinh Dương Vương, quận Bình Tân (TP HCM), Công an TP HCM đang khẩn trương điều tra vụ việc. 

Về chiếc xe gây tai nạn, chủ xe cho biết đã uỷ quyền cho người khác sử dụng bằng hợp đồng uỷ quyền. Vậy trong trường hợp này chủ xe có liên đới chịu trách nhiệm hay không? Luật quy định về vấn đề này như thế nào? Báo Người Lao Động trích đăng ý kiến Luật sư Mai Thanh Bình (Công ty Luật TNHH Mai Thanh Bình) về những vấn đề liên quan.

1. Trách nhiệm bồi thường thiệt hại:

Theo quy định của Bộ luật Dân sự 2015, xe cơ giới được xếp vào loại nguồn nguy hiểm cao độ. Điều này có nghĩa là người chiếm hữu, sử dụng nguồn nguy hiểm cao độ phải bồi thường thiệt hại do nó gây ra, ngay cả khi không có lỗi, trừ một số trường hợp được luật định.

Trong trường hợp ủy quyền sử dụng xe, người trực tiếp điều khiển phương tiện (người được ủy quyền) chính là người đang chiếm hữu và sử dụng nguồn nguy hiểm cao độ. Do đó, về nguyên tắc họ sẽ là người đầu tiên phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại về tính mạng, sức khỏe và tài sản cho bên thứ ba.

Theo Điều 601 Bộ luật Dân sự 2015, nếu chủ sở hữu đã giao cho người khác chiếm hữu, sử dụng thì người này phải bồi thường, trừ trường hợp có thỏa thuận khác. Điều này ngụ ý rằng nếu không có bất kỳ thỏa thuận nào về việc chủ xe chịu trách nhiệm, thì người trực tiếp gây tai nạn sẽ là người chịu trách nhiệm chính.

Tuy nhiên, chủ xe (người ủy quyền) vẫn có thể liên đới chịu trách nhiệm trong một số tình huống sau:

Có thỏa thuận rõ ràng: Nếu trong hợp đồng ủy quyền hoặc văn bản cho mượn xe có điều khoản quy định rõ về việc chủ xe sẽ cùng chịu trách nhiệm bồi thường, thì thỏa thuận đó sẽ được ưu tiên áp dụng. Chủ xe có lỗi: Đây là trường hợp phổ biến khiến chủ xe bị liên đới. 

Lỗi của chủ xe có thể bao gồm: Giao xe cho người không đủ điều kiện điều khiển: Ví dụ, biết rõ người được ủy quyền không có giấy phép lái xe, đang trong tình trạng say xỉn hoặc không đủ năng lực hành vi dân sự (như người bị bệnh tâm thần, trẻ vị thành niên chưa đủ tuổi lái xe). Giao xe bị lỗi kỹ thuật: Biết xe có vấn đề nghiêm trọng về phanh, lốp, đèn... nhưng vẫn cố tình giao xe mà không cảnh báo hoặc khắc phục.

2. Trách nhiệm hình sự: Trọng tâm là người trực tiếp gây tai nạn

Khác với trách nhiệm dân sự, trách nhiệm hình sự mang tính cá nhân, chỉ áp dụng đối với người có hành vi phạm tội và có lỗi. Do đó, trong phần lớn các vụ tai nạn do người được ủy quyền gây ra, trách nhiệm hình sự sẽ thuộc về người trực tiếp điều khiển phương tiện.

Người trực tiếp gây ra tai nạn sẽ có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về Tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ. Điều luật này quy định mức phạt tiền, cải tạo không giam giữ hoặc phạt tù đối với người có hành vi vi phạm các quy tắc an toàn giao thông đường bộ và gây ra hậu quả nghiêm trọng như làm chết người, gây thương tích nặng hoặc thiệt hại tài sản lớn. 

Lỗi ở đây thường là lỗi vô ý (vô ý do cẩu thả hoặc vô ý do quá tự tin), theo đó: tùy thuộc vào mức độ phạm tội mà người phạm tội có thể bị phạt tiền, phạt cải tạo không giam giữ đến 3 năm hoặc phạt tù từ 1 năm đến 15 năm. Ngoài ra, Người phạm tội còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 1 năm đến 5 năm

Vậy, chủ xe có bị truy cứu trách nhiệm hình sự không? Trong hầu hết các trường hợp, chủ xe sẽ không phải chịu trách nhiệm hình sự. Tuy nhiên, có  trường hợp ngoại lệ quan trọng mà chủ xe có thể bị liên đới truy cứu: Nếu chủ xe có hành vi cụ thể như xúi giục, giúp sức, tổ chức cho người được ủy quyền thực hiện hành vi vi phạm giao thông mà dẫn đến hậu quả tai nạn. Mức hình phạt có thể lên đến 7 năm tù.

Lời khuyên cho người ủy quyền và người được ủy quyền

Để tránh những rủi ro pháp lý không đáng có, cả người ủy quyền và người được ủy quyền cần lưu ý:

- Làm rõ thỏa thuận: Nếu có thể, hãy lập văn bản ủy quyền hoặc thỏa thuận cho mượn xe rõ ràng, trong đó ghi cụ thể các điều khoản về trách nhiệm của mỗi bên khi có sự cố.

- Kiểm tra điều kiện người lái: Người ủy quyền phải đảm bảo người được ủy quyền có đầy đủ giấy phép lái xe hợp lệ, đủ năng lực hành vi và không sử dụng rượu bia, chất kích thích khi điều khiển phương tiện.

- Kiểm tra tình trạng xe: Đảm bảo phương tiện ở trong tình trạng kỹ thuật tốt, an toàn trước khi giao cho người khác.

- Mua bảo hiểm đầy đủ: Ngoài bảo hiểm bắt buộc, cân nhắc mua thêm các loại bảo hiểm tự nguyện để tăng cường sự bảo vệ tài chính.

Luật sư Mai Thanh Bình (Công ty Luật TNHH Mai Thanh Bình)

Theo PV (Nld.com.vn)