Giấc mơ 'an cư lạc nghiệp' của người thu nhập thấp ở Thủ đô đang dần hiện hữu

Tháo gỡ những vướng mắc…

Theo thống kê, đến nay trên địa bàn TP Hà Nội có 30 dự án nhà ở xã hội đã hoàn thành, với khoảng 1,66 triệu m2 sàn; 58 dự án đang triển khai với khoảng 4 triệu m2 sàn, 60.480 căn hộ; có 83 ô đất với tổng quy mô sử dụng đất khoảng 43,58 ha tại 48 dự án nhà ở thương mại, khu đô thị phải dành quỹ đất 20 - 25% để xây dựng nhà ở xã hội theo quy định...

Mặc dù rất cố gắng với nhiều chủ trương chính sách vượt trội nhưng việc phát triển nhà ở xã hội ở Hà Nội thời gian qua vẫn chưa đáp ứng được mục tiêu, nhu cầu của người dân. Từ năm 2015 đến nay chưa có dự án nhà ở xã hội nào được đầu tư bằng vốn ngân sách, số lượng các dự án nhà ở xã hội phát triển mới còn hạn chế, các dự án đầu tư xây dựng nhà ở xã hội, nhà ở công nhân đang triển khai đều chậm so với tiến độ được duyệt...

Các cơ quan liên quan chỉ ra nguyên nhân chủ yếu do khó khăn, vướng mắc về trình tự, thủ tục lựa chọn chủ đầu tư dự án xây dựng nhà ở xã hội theo hình thức đấu thầu mất nhiều thời gian; việc lựa chọn chủ đầu tư thực hiện dự án tại các quỹ đất xây dựng nhà ở xã hội còn vướng mắc liên quan đến cơ sở pháp lý về tài sản công.

Bên cạnh đó, cơ chế, chính sách ưu đãi đối với dự án nhà ở xã hội chưa thực sự hấp dẫn, chưa thu hút doanh nghiệp tham gia đầu tư xây dựng nhà ở xã hội, nhất là các dự án nhà ở xã hội khu vực ngoại thành và nhà ở xã hội phục vụ các đối tượng là công nhân, sinh viên...

Theo quy định pháp luật, trong đó có Luật Nhà ở năm 2023 chỉ quy định UBND cấp tỉnh hỗ trợ đầu tư xây dựng các công trình hạ tầng kỹ thuật ngoài hàng rào dự án đầu tư xây dựng nhà ở xã hội, chưa quy định hỗ trợ đầu tư các công trình bên trong dự án, do vậy chưa thu hút được các nhà đầu tư tham gia đầu tư hoặc không đáp ứng hiệu quả tài chính nhà đầu tư triển khai dự án.

UBND cấp tỉnh, TP chỉ được quy định những nội dung thuộc thẩm quyền trong khi các văn bản luật hiện nay chưa giao cho địa phương chủ động xây dựng những cơ chế chính sách ưu đãi đặc thù riêng để thu hút đầu tư.

Những chính sách mang tính vượt trội

Năm 2025, UBND TP Hà Nội có văn bản triển khai thực hiện Công điện số 130 của Thủ tướng Chính phủ về đôn đốc tập trung chỉ đạo, tháo gỡ kịp thời các khó khăn vướng mắc trong triển khai các dự án nhà ở xã hội.

UBND TP Hà Nội yêu cầu các đơn vị, ban ngành tiếp tục tiếp tục thực hiện có hiệu quả các giải pháp, nhiệm vụ trọng tâm để đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, cải cách, cắt giảm tối đa các thủ tục hành chính, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp tham gia đầu tư phát triển nhà ở xã hội, các đối tượng thụ hưởng được tiếp cận nhà ở xã hội. Tập trung triển khai thực hiện Đề án "Đầu tư xây dựng ít nhất 1 triệu căn nhà ở xã hội cho đối tượng thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp, giai đoạn 2021 - 2030".

Theo Đề án, Hà Nội được giao 56.200 căn hộ. Trong giai đoạn 2021-2025, Hà Nội phấn đấu hoàn thành 18.700 căn và giai đoạn 2026-2030 là 37.500 căn. Để thực hiện hiệu quả đề án quan trọng này, thời gian qua, Hà Nội đã triển khai nhiều biện pháp nhằm tháo gỡ khó khăn, khuyến khích các nhà đầu tư xây dựng nhà ở xã hội, với những chính sách đặc thù nhằm mục đích giảm giá thành nhà ở xã hội.

Cùng với đó, Luật Thủ đô năm 2024 có những chính sách đặc thù, mang tính vượt trội trong phát triển nhà ở, đặc biệt là nhà cho người thu nhập thấp sẽ là hành lang quan trọng để Hà Nội tháo gỡ khó khăn, vướng mắc thúc đẩy tiến độ triển khai các dự án nhà ở xã hội.

Một điểm mới của Luật Thủ đô năm 2024 là quy định cho phép HĐND TP quyết định sử dụng ngân sách TP để đầu tư xây dựng các công trình hạ tầng kỹ thuật khung, hạ tầng xã hội thiết yếu trong các dự án đầu tư xây dựng nhà ở xã hội độc lập. Việc cho phép thực hiện đồng thời nhiệm vụ quy hoạch chi tiết và đồ án quy hoạch chi tiết, tổ chức lấy ý kiến cộng đồng dân cư có liên quan, sẽ rút ngắn thời gian lập quy hoạch, giúp đẩy nhanh tiến độ lập dự án đầu tư nhà ở xã hội.

Sự phân quyền mạnh mẽ, đổi mới mô hình quản trị, nâng cao tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm của chính quyền Thủ đô thể hiện rõ khi giao quyền cho HĐND TP quyết định sử dụng ngân sách TP đầu tư xây dựng các công trình hạ tầng kỹ thuật khung, hạ tầng xã hội thiết yếu trong các dự án đầu tư xây dựng nhà ở xã hội độc lập.

Từ trước tới nay, đây là vấn đề nan giải với các dự án. Lợi nhuận của các chủ đầu tư từ dự án nhà ở xã hội bị khống chế để bảo đảm giá bán phù hợp với khả năng chi trả của người có thu nhập thấp. Vì vậy, nếu không có sự hỗ trợ trong đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật khung, hạ tầng xã hội thiết yếu thì rất khó để thu hút sự quan tâm đầu tư từ phía các doanh nghiệp. Luật Thủ đô năm 2024 cũng quy định, HĐND TP được quyết định cơ chế, chính sách, biện pháp ưu đãi, hỗ trợ đối với dự án phát triển nhà ở, nhà lưu trú bố trí cho người lao động làm việc tại khu công nghệ cao, khu công nghiệp trên địa bàn TP.

Kiến trúc sư Trần Huy Ánh, Hội Kiến trúc sư Hà Nội cho hay, điểm mới này sẽ tác động trực tiếp đến giá bán nhà ở xã hội, cụ thể là hạ giá nhà ở xã hội xuống mức tối đa, vì đầu tư hạ tầng là vấn đề quan trọng. Bởi từ trước tới nay, đầu tư hạ tầng luôn là vấn đề nan giải với các dự án nhà ở xã hội. Lợi nhuận của các chủ đầu tư từ dự án nhà ở xã hội bị khống chế để bảo đảm giá bán phù hợp với khả năng chi trả của người có thu nhập thấp. Vì vậy, nếu không có sự hỗ trợ trong đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật khung, hạ tầng xã hội thiết yếu sẽ rất khó để thu hút sự quan tâm đầu tư từ phía các doanh nghiệp.

Theo báo cáo của Bộ Xây dựng, nếu như năm 2024 cả nước chỉ có 108 dự án nhà ở xã hội hoàn thành, tương ứng với 47.532 căn hộ, thì năm 2025 dự kiến sẽ có 135 dự án được triển khai với gần 101.900 căn nhà ở xã hội, tăng 2,1 lần. Trong đó, riêng tại Hà Nội có khoảng 11 dự án nhà ở xã hội sẽ hoàn thành, cung cấp gần 6.000 căn hộ, tương đương 345.000m2 sàn xây dựng.

Thực tế, ngay những ngày đầu năm 2025, nhiều dự án nhà ở xã hội trên địa bàn Hà Nội công bố đủ điều kiện bán căn hộ cho thuê sau 5 năm. Tháng 1/2025, UBND TP Hà Nội ban hành quyết định phê duyệt cập nhật danh mục 72 dự án đầu tư xây dựng nhà ở, khu đô thị trong Kế hoạch phát triển nhà ở của thành phố giai đoạn 2021 - 2025. Trong số 72 dự án được phê duyệt có 8 dự án nhà ở xã hội, với tổng diện tích sàn 255.722m2 với 1.583 căn hộ.

Luật Thủ đô năm 2024 đã có nhiều cơ chế thông thoáng hơn thúc đẩy nhà ở xã hội phát triển, cùng với sự hỗ trợ từ nhiều phía, giấc mơ sở hữu một căn nhà giá rẻ của người thu nhập thấp ở Thủ đô đang dần hiện hữu.

Theo Lê Mận (Pháp luật & Xã hội)