CEO thời trang Anh nhận 'bưu phẩm lạ': Quần áo cũ nát được gửi trả giữa khủng hoảng rác thải thời trang

Đây không chỉ là hành động cá nhân, mà là một phần của chiến dịch "Take It Back" (Hãy nhận lại), gióng lên hồi chuông cảnh báo về cuộc khủng hoảng rác thải thời trang đang nghẹt thở tại quốc gia này.

Nhà báo tự do Fleur Britten đã châm ngòi bằng việc gửi chiếc quần đi học tả tơi của con gái mình cho Stuart Machin, CEO của Marks & Spencer, cùng những chiếc áo phông polyester hỏng cho lãnh đạo Uniqlo, H&M và French Connection. Đứng sau chiến dịch này là Wendy Ward, một nghiên cứu sinh tiến sĩ tâm huyết với thời trang bền vững. Bà nhận thấy người tiêu dùng đang bế tắc: quần áo quá cũ để từ thiện, nhưng lại không thể phân hủy sinh học do chứa sợi tổng hợp như polyester.

Ba tháng trước đó, chính Ward đã gửi một tấm ga trải giường bằng vải polycotton (hỗn hợp cotton và polyester) cho Simon Roberts, CEO của chuỗi siêu thị Sainsbury’s. Trong thư, bà thẳng thắn: "Sainsbury’s chịu trách nhiệm thiết kế, sản xuất và quyết định sử dụng polycotton mà không tính đến giải pháp cuối vòng đời. Vì vậy, tôi trả lại nó cho ông. Tôi muốn biết ông sẽ làm gì với nó."

Hành động "trả hàng" này thậm chí còn nhận được sự khuyến khích từ Hiệp hội Thời trang và Dệt may Anh, như một cách ôn hòa để các hãng thời trang, tổ chức từ thiện và đơn vị tái chế cùng ngồi lại. Thống kê từ sáng kiến ACT Take Back của Hiệp hội cho thấy một con số đáng báo động: người Anh thải ra khoảng 1,3 tỷ món đồ thời trang mỗi năm, tương đương 336.000 tấn. Tổ chức môi trường Wrap còn đưa ra con số lớn hơn: 469.000 tấn hàng dệt may qua sử dụng chỉ trong năm 2022.

Khi 'núi' rác thời trang đè sập hạ tầng xử lý

Báo cáo mới nhất của Wrap vẽ nên một bức tranh ảm đạm: hạ tầng xử lý rác thải thời trang của Anh đang đứng trước nguy cơ "sụp đổ". Sự yếu kém trong khâu thu gom, phân loại và tái chế khiến tới 90,6% quần áo cũ của Anh phải "xuất khẩu" sang Ghana và Pakistan dưới dạng phế liệu.

Vòng đời thông thường của một món đồ thời trang là được tặng từ thiện, bán lại, hoặc nếu chất lượng quá thấp, sẽ thành vải vụn cho ngành tái chế. Phần còn lại bị chôn lấp hoặc đốt bỏ. Tuy nhiên, "cơn lốc" thời trang nhanh đã khiến chất lượng quần áo lao dốc, giảm mạnh tỷ lệ tái sử dụng và tái chế. Nhiều quản lý cửa hàng từ thiện ngán ngẩm cho biết, thời trang ngày nay "không bền", với 50% đồ quyên góp bị loại ngay vì dễ xù lông, phai màu. Tại cửa hàng Second Life ở East Sussex, tình nguyện viên phải loại bỏ khoảng 250 kg quần áo mỗi hai tuần.

Điều này đồng nghĩa với việc các doanh nghiệp tái sử dụng và tái chế ngày càng "teo tóp" thu nhập. Số lượng công ty phân loại quần áo cũ hiện chỉ bằng 1/5 so với một thập kỷ trước. Cristina Sabaiduc, chuyên gia dệt may từ Wrap, chua xót: "Không phải doanh nghiệp nào cũng trụ nổi." Chi phí thu gom và phân loại 469.000 tấn quần áo cũ của Anh đã ngốn hết 88 triệu bảng (hơn 3.000 tỷ đồng). Bà Sabaiduc bi quan dự đoán các điểm thu gom rác thời trang sẽ biến mất, cửa hàng từ thiện ngừng nhận đồ, buộc người dân phải vứt quần áo vào thùng rác thông thường.

Emma King, chủ cửa hàng từ thiện Weston Hospicecare, xác nhận nhiều nơi đã đóng cửa với quần áo cũ. Ngay cả khi bán được dưới dạng phế liệu, giá cũng chỉ còn 10 xu mỗi kg, bằng 1/6 so với 10 năm trước. Tại Second Life, người thu mua phế liệu đã ngừng đến từ cuối năm ngoái, buộc cửa hàng phải trả tiền để đem quần áo đi đốt. Giờ đây, họ phải yêu cầu khách không quyên góp đồ ố bẩn, hư hỏng để giảm tải.

Ngay cả khái niệm "tái chế" cũng cần nhìn nhận lại. Thực tế, "tái chế thực sự" từ sợi thành sợi đạt chuẩn thời trang gần như không tồn tại. Những sản phẩm được quảng cáo làm từ polyester tái chế thực chất là từ chai nhựa PET, chứ không phải từ quần áo cũ.

Lời giải nào cho tương lai?

Wendy Ward, người khởi xướng "Take It Back", tin rằng giải pháp nằm ở "Trách nhiệm Mở rộng của Nhà sản xuất" (EPR) – một chính sách buộc các công ty phải chịu trách nhiệm cho sản phẩm của mình ngay cả khi chúng hết vòng đời sử dụng. Hiện mới chỉ có Pháp và Hà Lan áp dụng EPR cho hàng dệt may. Dù Vương quốc Anh chưa có kế hoạch, Liên minh châu Âu (EU) dự kiến sẽ triển khai EPR bắt buộc trong vài năm tới. Giới chuyên gia coi đây là chính sách thiết yếu để tài trợ cho việc xây dựng cơ sở hạ tầng thu gom, phân loại và tái chế quần áo thải, tháo gỡ "ngòi nổ" khủng hoảng rác thải thời trang đang ngày một nghiêm trọng.

PV (SHTT)