Thuốc giả ở Việt Nam ngày càng nhiều, ngày càng quy mô: 3 nguyên nhân gốc rễ được chỉ đích danh

Thực trạng hàng giả, hàng nhái đáng báo động

Theo TS Nguyễn Sĩ Dũng, tình trạng hàng giả, hàng nhái – đặc biệt trong lĩnh vực thực phẩm và thuốc chữa bệnh – không còn là hiện tượng cá biệt mà đã trở thành vấn nạn lan rộng với nhiều thủ đoạn ngày càng tinh vi.

Về thuốc chữa bệnh, WHO cảnh báo khoảng 10% số thuốc lưu hành tại các nước đang phát triển là thuốc giả. Ở Việt Nam, tình trạng này đang có dấu hiệu gia tăng và ngày càng quy mô hóa.

Một minh chứng mới nhất là vụ đường dây sản xuất, buôn bán tân dược giả có quy mô "khủng" vừa bị Công an tỉnh Thanh Hóa triệt phá đầu tháng 4/2025. Nhóm đối tượng thu lời bất chính gần 200 tỷ đồng chỉ trong 4 năm. “Đây không chỉ là hành vi vi phạm kinh tế, mà là tội ác, xâm hại trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng”, TS Dũng viết.

Không chỉ ở những chuỗi sản xuất tập trung, việc trộn thuốc thật với thuốc giả để tạo niềm tin rồi bán tràn lan qua mạng xã hội, sàn thương mại điện tử cũng thể hiện mức độ tinh vi đáng lo ngại.

Về thực phẩm, từ nước mắm, bột ngọt, dầu ăn đến rau củ tẩm hóa chất, thịt đông lạnh quá hạn… đều từng bị phát hiện bán công khai. Theo Tổng cục Quản lý thị trường, riêng năm 2023 đã xử lý hơn 2.800 vụ vi phạm về thực phẩm giả, kém chất lượng; đặc biệt thực phẩm chức năng quảng cáo sai sự thật tràn lan trên mạng xã hội và sàn thương mại điện tử, tạo nên môi trường tốt cho hàng giả.

TS Dũng cho rằng hàng giả, hàng nhái để lại hệ lụy khôn lường, cụ thể:

- Đe dọa trực tiếp đến sức khỏe và sinh mạng người dân.

- Gây tổn thất lớn cho nền kinh tế và uy tín quốc gia.

- Bóp nghẹt doanh nghiệp làm ăn chân chính.

Vì sao hàng giả vẫn hoành hành?

Về các lý do hàng giả vẫn hoành hành, TS Dũng cho rằng nguyên nhân đầu tiên là lợi nhuận khổng lồ từ những sản phẩm thiết yếu như thực phẩm và thuốc. “Một viên thuốc giả có thể lời gấp trăm lần so với giá thành. Một chai nước mắm giả chỉ mất vài nghìn để sản xuất nhưng bán được với giá cao nhờ thương hiệu nhái”, TS Dũng viết.

“Thứ hai là quản lý nhà nước còn nhiều kẽ hở. Việc kiểm tra, hậu kiểm chưa bao quát toàn diện, hiệu quả”, vị chuyên gia bình luận. “Công tác phối hợp liên ngành giữa y tế, công thương, nông nghiệp, công an, quản lý thị trường còn chưa đồng bộ. Việc cấp phép, đăng ký sản phẩm nhiều khi còn hình thức, thiếu kiểm chứng thực tế”.

“Thứ ba là chế tài chưa đủ sức răn đe. Nhiều vụ việc bị xử phạt hành chính, không bị truy tố, không công khai thông tin vi phạm – khiến người vi phạm "nhờn luật". Trong khi đó, người tiêu dùng lại thiếu thông tin, dễ bị dụ dỗ bởi quảng cáo "thần dược" chữa bách bệnh hay hàng khuyến mãi giá rẻ”, theo TS Dũng.

4 điều cần làm ngay để chống hàng giả, hàng nhái

TS Dũng cho rằng cuộc chiến chống hàng giả trong lĩnh vực thực phẩm và thuốc chữa bệnh phải là một cuộc chiến thực sự, toàn diện và có hệ thống, huy động đồng bộ các công cụ pháp lý, quản lý, công nghệ và xã hội – vì sức khỏe nhân dân, vì danh dự quốc gia và vì nền kinh tế tử tế.

1. Siết chặt kiểm soát toàn chuỗi – từ đầu vào đến lưu thông

Theo TS Dũng, việc quản lý cần được thực hiện nghiêm ngặt ngay từ nguyên liệu đầu vào, điều kiện sản xuất, chế biến đến quy trình lưu thông và phân phối. Cần chuyển mạnh từ tiền kiểm hình thức sang hậu kiểm thực chất, tăng tần suất thanh tra, kiểm tra đột xuất và công khai vi phạm. 

2. Tăng cường chế tài và xử lý nghiêm minh.

“Không thể tiếp tục xử lý nhẹ tay với các hành vi làm giả thực phẩm và thuốc chữa bệnh”, TS Dũng nêu quan điểm. “Cần xử lý hình sự kiên quyết, truy cứu trách nhiệm hình sự với các tổ chức, cá nhân vi phạm. Đồng thời, công khai danh tính, thu hồi toàn bộ sản phẩm vi phạm, cấm hoạt động vĩnh viễn đối với những cơ sở cố tình tái phạm. Những hành vi xâm hại đến sức khỏe cộng đồng cần được xem là tội ác không thể khoan nhượng”.

3. Ứng dụng công nghệ để minh bạch hóa thị trường và bảo vệ người tiêu dùng

Thứ ba, vị chuyên gia cho rằng cần xây dựng một hệ thống cảnh báo quốc gia về hàng giả trong lĩnh vực y tế và thực phẩm, được tích hợp trên nền tảng số, kết nối với hệ thống quản lý thị trường, y tế, hải quan và công an. Người dân cần có công cụ để tra cứu nhanh sản phẩm, thương hiệu, số đăng ký, đồng thời dễ dàng báo cáo các dấu hiệu vi phạm.

4. Nâng cao nhận thức xã hội và thúc đẩy sự tham gia của cộng đồng

“Hàng giả tồn tại không chỉ vì lỗ hổng thể chế, mà còn vì sự dễ dãi, thậm chí thờ ơ trong tiêu dùng”, TS Dũng cho biết. Do đó, cần đẩy mạnh truyền thông và giáo dục cộng đồng, khẳng định rằng: "Sự an toàn trong bữa ăn và viên thuốc là quyền tối thiểu và thiêng liêng của mỗi con người". Đồng thời, cần phát huy vai trò giám sát xã hội của các tổ chức nghề nghiệp, hiệp hội ngành hàng và người tiêu dùng – như một tầng phòng thủ thứ hai, độc lập và chủ động.

Kết luận

Cuối bài bình luận, TS Dũng nhận định: “Một quốc gia văn minh không thể để hàng giả, hàng nhái hiện diện trong thực phẩm và thuốc chữa bệnh. Một nhà nước kiến tạo không thể để người dân phải ăn trong lo âu, uống thuốc trong hoài nghi”.

“Chúng ta có thể khoan dung với sai sót trong quản lý, có thể chấp nhận một số rủi ro trong chính sách, nhưng tuyệt đối không thể thỏa hiệp với sự giả dối đe dọa sinh mạng con người”.

“Vì vậy, hãy làm tất cả – bằng pháp luật nghiêm minh, bằng công nghệ hiện đại, bằng lương tri của những người có trách nhiệm – để hiện thực hóa chỉ đạo của Tổng Bí thư: Không để một viên thuốc, một gói thực phẩm giả nào lọt qua được hệ thống bảo vệ của Nhà nước”.

Theo Trà My (nguoiduatin.vn)