Nhiều Chủ tịch tỉnh bị kiện, nhưng không đến tòa

Tại phiên thảo luận tổ ngày 12/5 về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Tố tụng dân sự, Luật Tố tụng hành chính, Luật Tư pháp người chưa thành niên, Luật Phá sản và Luật Hòa giải, đối thoại tại tòa án, đại biểu Quốc hội Nguyễn Hữu Chính (Hà Nội) đã đưa ra những con số thống kê đáng chú ý về tình hình tố tụng hành chính trong năm 2024.

Theo số liệu từ Tòa án nhân dân (TAND) tối cao, cả nước đã thụ lý hơn 13.000 vụ án hành chính, trong đó có tới hơn 11.000 vụ người dân khởi kiện Chủ tịch UBND tỉnh và quận, huyện. Tuy nhiên, một thực tế đáng buồn được đại biểu Chính chỉ ra là tỷ lệ giải quyết các vụ án này còn rất thấp, chỉ đạt hơn 8.000 vụ.

Đặc biệt, ông Chính nhấn mạnh sự thiếu vắng đáng lo ngại của người bị kiện, mà phần lớn là Chủ tịch UBND, tại các phiên tòa. "Thực tế chỉ có hơn 1.000 trường hợp người bị kiện tham gia phiên tòa, hơn 900 vụ không có sự tham gia của người bị kiện mà phần lớn người bị kiện là chủ tịch UBND", ông Chính cho biết. Điều này cho thấy "việc chấp hành pháp luật tố tụng hành chính của UBND, đặc biệt là chủ tịch UBND chưa chuyển biến tích cực".

Vị đại biểu cho rằng tình trạng này xuất phát từ nhiều nguyên nhân, cả chủ quan và khách quan, như sự tham gia không đầy đủ của Chủ tịch UBND và việc cung cấp tài liệu, chứng cứ thiếu sót, gây khó khăn cho quá trình giải quyết vụ án của tòa án.

Một bất cập khác được ông Chính chỉ ra nằm ở Điều 60 của Luật Tố tụng hành chính hiện hành. Quy định này giới hạn việc ủy quyền tham gia tố tụng của Chủ tịch UBND xuống chỉ còn Phó Chủ tịch UBND, trong khi trước đây có thể ủy quyền cho cả trưởng hoặc phó phòng. Theo ông Chính, điều này gây khó khăn khi Phó Chủ tịch khó có thể tham gia đầy đủ các phiên tòa, dẫn đến tình trạng án bị kéo dài, không thể giải quyết.

Ngoài ra, quy trình tố tụng hành chính phức tạp cũng là một rào cản lớn. Mặc dù tòa án chỉ có nhiệm vụ xác định tính đúng sai của quyết định hành chính, nhưng trên thực tế lại phải thực hiện nhiều thủ tục khác như định giá tài sản, xác định quyền thừa kế, làm chậm tiến độ giải quyết án.

Trước thực trạng trên, đại biểu Nguyễn Hữu Chính mạnh mẽ đề nghị Quốc hội tập trung sửa đổi thêm một số điều trong Luật Tố tụng hành chính nhằm đảm bảo hoạt động tố tụng hiệu quả hơn, khắc phục những khó khăn hiện tại, tăng cường niềm tin của người dân và bảo vệ đầy đủ quyền lợi hợp pháp của họ.

Không tạo khoảng cách với người dân khi tinh gọn bộ máy TAND

Cùng tại phiên thảo luận, đại biểu Trần Văn Khải (Hà Nam) bày tỏ sự quan tâm đến việc sắp xếp lại hệ thống TAND theo mô hình 3 cấp, bỏ TAND cấp huyện và thành lập TAND khu vực trên cơ sở sáp nhập các TAND cấp huyện.

Mặc dù ủng hộ chủ trương tinh gọn bộ máy, đại biểu Khải lo ngại rằng dự thảo luật hiện chưa có quy định cụ thể để đảm bảo tòa án sau khi sáp nhập vẫn "gần dân, sát dân" như yêu cầu. Ông đặt ra tình huống người dân ở các huyện không có trụ sở TAND khu vực sẽ phải di chuyển xa hơn để tham gia tố tụng, gây ra nhiều bất tiện. Việc thiếu vắng tòa án cấp huyện có thể ảnh hưởng đến quyền tiếp cận công lý của người dân nếu không có cơ chế hỗ trợ phù hợp.

Đại biểu Khải cũng lưu ý rằng việc tăng thẩm quyền xét xử cho TAND cấp tỉnh (sơ thẩm các vụ án nghiêm trọng, phúc thẩm các vụ án khu vực) đòi hỏi phải có sự tương xứng về số lượng thẩm phán.

Để giải quyết những lo ngại này, đại biểu Trần Văn Khải đề nghị bổ sung quy định yêu cầu TAND khu vực mở văn phòng hoặc điểm xét xử tại các địa bàn không có trụ sở chính, hoặc tổ chức các phiên tòa lưu động định kỳ tại các huyện, quận trực thuộc. Ông tin rằng quy định này sẽ giúp người dân vẫn có thể giải quyết các vụ việc một cách thuận tiện tại nơi cư trú.

Bên cạnh đó, ông Khải cũng đề xuất bổ sung quy định về biên chế và số lượng thẩm phán tương ứng với nhiệm vụ mở rộng của TAND cấp tỉnh và khu vực. Ông cho rằng có thể giao Ủy ban Thường vụ Quốc hội điều chỉnh số lượng thẩm phán tối thiểu cho mỗi tòa cấp tỉnh dựa trên khối lượng công việc thực tế, nhằm đảm bảo đủ nhân lực thực hiện tốt các chức năng mới.

"Những điều chỉnh này sẽ hoàn thiện mô hình tòa án 3 cấp vừa tinh gọn hiệu quả, vừa giữ được sự tiếp cận công lý gần dân", đại biểu Khải nhấn mạnh.

PN (SHTT)