Thổ Nhĩ Kỳ là đồng lõa hay kẻ thù của IS

Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ. Ảnh: Atlantic Sentinel

Sau vụ cường kích Nga Su-24 bị Thổ Nhĩ Kỳ bắn rơi tại biên giới Syria hôm 24/11, Tổng thống Nga Putin đã gọi hành động này là "đâm sau lưng" và cáo buộc Ankara làm vậy để bảo vệ nguồn cung dầu mỏ từ IS cho nước này.

Đáp lại, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Tayyip Erdogan tuyên bố sẽ từ chức nếu Nga đưa ra được bằng chứng nước mình mua bán dầu mỏ với IS. "Tôi sẽ tuyên bố một cách mạnh mẽ tại đây. Nếu điều đó được chứng minh, sự cao quý của đất nước chúng tôi sẽ buộc tôi phải rời khỏi chức vụ", ông Erdogan nói.

Thổ Nhĩ Kỳ đã bao giờ hỗ trợ IS chưa?

Về mặt chính thức, Thổ Nhĩ Kỳ đã liệt IS vào danh sách các tổ chức khủng bố, đe dọa tới lãnh thổ nước này. Nhưng báo giới đưa tin, hiện giới phê bình có nhiều tiếng nói chống lại Ankara, khi cho rằng Thổ Nhĩ Kỳ đã trực tiếp khuyến khích sự trỗi dậy của IS tại Syria, thậm chí hưởng lợi từ thành công của nhóm khủng bố này.

Những người chỉ trích Ankara cáo buộc họ đã ngó lơ hoặc thậm chí hỗ trợ cho IS như một đồng minh hữu ích trong cuộc chiến với chính quyền Tổng thống Syria Bashar al-Assad, người ông Erdogan muốn phải rời ghế.

Thổ Nhĩ Kỳ thì giận dữ bác bỏ nhận định này, khi ông Erdogan tuyên bố IS "không liên quan gì tới người Hồi giáo", và nhấn mạnh Ankara xem đây là nhóm khủng bố ngay khi chúng trỗi dậy.

Ngoài ra, trong năm nay, Thổ Nhĩ Kỳ cũng từng bị rung chuyển bởi 3 vụ tấn công được tin là do IS thực hiện: một cuộc tấn công vào cuộc tuần hành của đảng Dân chủ Nhân dân (HDP) thân người Kurd, một vụ đánh bom tự sát nhằm vào thị trấn Suruc có người Kurd chiếm đa số gần biên giới Syria, và vụ đánh bom Ankara hôm 10/10, làm 103 người thiệt mạng.

Dù vậy, theo những thông tin chưa bị bác bỏ, IS và Ankara đã đàm phán bí mật để giúp 49 công dân Thổ Nhĩ Kỳ được trả tự do. Họ bị bắt cóc hồi tháng 6/2014 tại lãnh sự quán Thổ Nhĩ Kỳ ở thành phố Mosul, Iraq.

Tháng 10/2014, Phó tổng thống Mỹ Joe Biden từng khiến ông Erdogan tức giận khi khẳng định Thổ Nhĩ Kỳ "quá quyết tâm" lật đổ ông Assad, đến mức họ tài trợ và chu cấp cho bất kỳ ai chiến đấu chống lại chính quyền Syria, bao gồm cả các phần tử jihad.

Thổ Nhĩ Kỳ có mua dầu từ IS không?

Trong cáo buộc nặng nề nhất nhắm vào Thổ Nhĩ Kỳ, ông Putin hồi đầu tuần khẳng định Ankara bắn rơi máy bay nước mình để bảo vệ việc chuyển dầu từ vùng IS kiểm soát ở Syria sang Thổ Nhĩ Kỳ.

Nhà lãnh đạo Nga tuyên bố ông có thông tin cho thấy dầu từ khu vực IS kiểm soát ở Syria "được vận chuyển trên quy mô công nghiệp vào Thổ Nhĩ Kỳ". Thủ tướng Thổ Nhĩ Kỳ Ahmet Davutoglu đã bác bỏ những cáo buộc này là "vô căn cứ".

IS hiện kiểm soát hầu hết những giếng dầu chính tại Syria, bao gồm các giếng dầu tại tỉnh Deir Ezzor. Đây là khu vực sản xuất dầu lớn nhất của nước này, với hai mỏ lớn là Al-Omar và Tanak. Trước chiến tranh, Al-Omar có công suất 30.000 thùng/ngày.

"Chúng tôi không biết số lượng hoặc thông qua công ty nào nhưng rõ ràng IS bán một phần dầu của mình sang Thổ Nhĩ Kỳ", một nguồn tin ngoại giao phương Tây nói với giới truyền thông.

Nihat Ali Ozcan, chuyên gia an ninh tại cơ quan nghiên cứu TEPAV ở Ankara, cho biết hoạt động buôn lậu dầu qua biên giới Syria đã tăng lên, do chính sách mở cửa với người tị nạn Syria của ông Erdogan, nhưng không nhất thiết là dầu của IS.

"Chuyện này vẫn diễn ra trước sự xuất hiện của IS, thông qua một mạng lưới những kẻ buôn người Syria và Thổ Nhĩ Kỳ, nó đã tồn tại từ rất lâu", Ozcan nói. "Nó không diễn ra với quy mô thương mại và đang ngày càng thu hẹp do Thổ Nhĩ Kỳ đang thắt chặt kiểm soát biên giới", ông nói thêm.

IS đang kiếm hàng triệu USD mỗi ngày từ buôn bán dầu lậu. Ảnh minh họa: Sputnik

Thổ Nhĩ Kỳ ngó lơ cho phiến quân tới Syria?

Thổ Nhĩ Kỳ từ lâu đã bị các đồng minh phương Tây chỉ trích vì không thể ngăn chặn dòng phiến quân IS tới Syria, thông qua đường biên giới dài 911 km.

Nhưng Ankara đang có hành động mạnh mẽ hơn chống lại IS và kêu gọi phương Tây tăng cường hợp tác tình báo, để chiến đấu hiệu quả hơn sau một loạt các vụ tấn công trên lãnh thổ Thổ Nhĩ Kỳ cũng như tại Paris.

Vài tháng gần đây, Thổ Nhĩ Kỳ tăng cường đột kích các nghi phạm jihad tại các thành phố, bao gồm Istanbul. Quân đội Thổ Nhĩ Kỳ gần như ngày nào cũng báo cáo về các vụ bắt giữ phần tử jihad tìm cách vượt biên.

Theo giới chức Thổ Nhĩ Kỳ, khoảng 26.600 nghi phạm jihad khắp thế giới đã bị nước này đưa vào danh sách cấm nhập cảnh. Nước này cũng đang xây một bức tường bê tông chạy dọc theo biên giới với Syria tại tỉnh Hatay ở phía nam.

Một nguồn tin ngoại giao phương Tây cho biết Thổ Nhĩ Kỳ đã bắt đầu "trả lời các câu hỏi của chúng tôi" sau loạt vụ khủng bố Paris hôm 13/11, làm 130 người thiệt mạng. IS đã nhận trách nhiệm về vụ tấn công.

Theo Phương Vũ (VnExpress.net)