Những vụ ám sát làm rúng động nước Nga

Trước vụ thủ lĩnh đối lập, cựu phó thủ tướng Boris Nemtsov bị bắn chết ở trung tâm thủ đô Matxcơva, từng có hàng loạt vụ ám sát chính trị táo tợn xảy ra tại Nga trước đó.

Sergei Yushenkov

Ngày 17-4-2003, nghị sĩ Sergei Yushenkov bị bắn chết ngay trước cửa nhà tại Matxcơva chỉ vài giờ sau khi xin được giấy phép đăng ký cho Đảng Tự do Nga để tham gia cuộc bầu cử quốc hội tháng 12-2003.

Ông Yushenkov là nghị sĩ từ năm 1989 đến 2003. Ông là phó chủ tịch Ủy ban Sergei Kovalev có nhiệm vụ điều tra hàng loạt vụ đánh bom chung cư ba thành phố Nga hồi tháng 9-1999 khiến 293 người thiệt mạng.

Khi đó, quan điểm của ông Yushenkov là chính Tổng cục An ninh Nga (FSB) đã thực hiện các vụ đánh bom này để kích động dư luận ủng hộ cuộc chiến Chechnya.

Một thành viên khác của ủy ban là Yuri Shchekochikhin bị đầu độc chết, một người khác bị đánh đập tàn nhẫn và hai người còn lại mất ghế ở Duma quốc gia. Ông Yushenkov từng cam kết với cử tri rằng sẽ làm rõ bí ẩn về các vụ đánh bom chung cư.

Một số nguồn tin cho biết trước khi chết, ông Yushenkov nhận được thư đe dọa từ một quan chức cấp cao của FSB.

Paul Klebnikov

Ngày 9-7-2004, nhà báo Paul Klebnikov, tổng biên tập tạp chí Forbes ấn bản Nga, bị bắn bốn viên đạn vào người khi rời tòa soạn về nhà. Hung thủ lái một chiếc ôtô đi qua và bắn ông. Khi đó ông Klebnikov vẫn chưa chết.

Ông qua đời trong bệnh viện sau khi được đưa đi cấp cứu bằng một chiếc xe cứu thương không có bình oxy. Chiếc thang máy ở bệnh viện đưa ông lên phòng cấp cứu bị hỏng khiến ông không được cứu chữa kịp thời.

Tạp chí Forbes khẳng định trước khi chết, nhà báo Klebnikov đang điều tra một đường dây rửa tiền liên quan đến một quỹ tái thiết Chechnya, có dính líu tới FSB.

Nhà chức trách Nga bắt giữ ba người Chechnya và xử tội sát hại ông Klebnikov, nhưng cả ba đều trắng án. Tiến trình điều tra và xét xử sau đó dần dần “chìm xuồng”.

Ngày 7-10-2006, nhà báo nổi tiếng Anna Politkovskaya của tờ Novaya Gzeta bị bắn chết ngay trong thang máy tòa chung cư bà ở tại trung tâm thủ đô Matxcơva.

Cảnh sát tìm thấy một khẩu súng Makarov và bốn vỏ đạn ở hiện trường. Bà bị bắn đúng bốn phát, trong đó có một phát vào đầu. Hơn 1.000 người đã đến viếng trong lễ tang của bà Politkovskaya.

Cộng đồng quốc tế đã lên án dữ dội vụ ám sát nhà báo Politkovskaya và hàng loạt cuộc biểu tình phản đối đã nổ ra ở Matxcơva, Helsinki (Phần Lan), Dresden (Đức)…

Trước khi qua đời, nhà báo Politkovskaya viết hàng loạt cuốn sách lên án cuộc chiến Chechnya và những hành vi vi phạm nhân quyền ở Chechnya. Bà cũng là người thường xuyên chỉ trích Chính phủ Nga và FSB.

Quá trình điều tra và xét xử vụ sát hại nhà báo Politkovskaya diễn ra đầy lằng nhằng và phức tạp. Tính đến tháng 6-2014, năm bị cáo bị xử tù vì tội giết người, trong đó bốn bị xử tù chung thân. Tuy nhiên bản chất vụ án vẫn gây tranh cãi lớn.

Điệp viên Alexander Litvinenko chết vì chất độc polonium - Ảnh: Guardian

Ngày 1-11-2006, cựu điệp viên FSB Alexander Litvinenko bất ngờ đổ bệnh ở Anh. Ông bị tiêu chảy và nôn ọe nặng, không thể đi lại được. Ba tuần sau ông qua đời.

Các bác sĩ Anh xác định Litvinenko bị đầu độc bằng chất polonium. Trong cơ thể của Litvinenko có chứa lượng polonium cao gấp năm lần mức đủ để giết người.

Trước khi bị đầu độc, Litvinenko có gặp ông Andrey Lugovoy, cựu thành viên Ủy ban An ninh quốc gia Xô viết (KGB), hiện là nghị sĩ Nga.

Nhà chức trách Anh lần theo dấu vết của chất polonium tới một nhà máy hạt nhân Nga và xác định Lugovoy là kẻ bỏ thuốc độc. Tuy nhiên Nga từ chối dẫn độ Lugovoy sang Anh.

Mối quan hệ giữa hai nước trở nên xấu đi nghiêm trọng. Ngược lại, truyền thông Nga cho rằng cái chết của Litvinenko có liên quan tới tỉ phú Boris Berezovsky, một kẻ chống đối Tổng thống Vladimir Putin.

Khi sống ở London, Litvinenko viết hai cuốn sách về Nga, trong đó cáo buộc FSB đã đứng sau các vụ đánh bom chung cư hồi năm 1999 để huy động sự ủng hộ dành cho chính phủ.

Ông cũng cáo buộc Điện Kremlin đứng sau cái chết của nhà báo Anna Politkovskaya. Litvinenko còn khẳng định hai tên khủng bố Chechnya dính líu tới vụ tấn công nhà hát Matxcơva năm 2002 làm việc cho FSB.

Stanislav Markelov

Ngày 19-1-2009, luật sư nhân quyền Stanislav Markelov bị bắn chết ở Matxcơva sau khi rời một hội nghị được tổ chức gần Điện Kremlin. Ông bị bắn vào gáy bằng một khẩu súng lục có ống giảm thanh.

Phóng viên Anastasia Baburova của báo Novaya Gazeta chạy tới hỗ trợ ông Markelov và cũng bị bắn chết. Trước khi bị giết, ông Markelov công bố ý định kiện Chính phủ Nga vì trả tự do sớm cho đại tá Yuri Budanov, kẻ sát hại một cô gái Chechnya 18 tuổi năm năm trước đó.

Natalya Estemirova

Ngày 15-7-2009, nhà hoạt động vì nhân quyền Natalya Estemirova bị bắt cóc tại nhà ở Grozny, Chechnya, bị đưa qua biên giới tới Ingushetia và bị bắn chết, xác vứt bên đường. Thi thể của bà có những vết đạn ở đầu và ngực.

Các đồng nghiệp khẳng định trước khi chết, bà Estemirova đang xử lý các vụ vi phạm nhân quyền nghiêm trọng tại Chechnya.

Bà Estemirova từng làm việc với nhà báo Anna Politkovskaya và luật sư Stanislav Markelov, hai người cũng bị ám sát một cách bí ẩn.

Trước khi chết, bà Estemirova từng chỉ trích dữ dội nhà lãnh đạo Chechnya Ramzan Kadyrov và chiến đấu chống lại việc chính quyền Chechnya đốt nhà của những người chống đối.