Cựu Đại sứ Mỹ vui như trúng số độc đắc vì được đến Việt Nam làm việc

Người xây cầu nối

Khi Tổng thống Mỹ Donald J. Trump chuẩn bị cho lễ nhậm chức ngày 20/1/2017, ông Ted Osius đã nghĩ rằng ông sắp mất đi công việc trong mơ của mình - đó là chức vụ Đại sứ Mỹ tại Việt Nam.

"Tôi đã nghĩ rằng mình sẽ bị sa thải vào ngày 21/1/2017", vị Đại sứ 57 tuổi cho biết. Ông Osius là một nhà ngoại giao kỳ cựu với thâm niên công tác 30 năm trong ngành và từng làm việc dưới quyền cựu Phó Tổng thống Al Gore.

Ông Osius không bị đuổi việc, nhưng không lâu sau khi lễ nhậm chức của Tổng thống Trump, vị Đại sứ này lại tiếp tục có những bất đồng với vị tân Tổng thống về chính sách nhập cư có liên quan đến những người Việt Nam đang sinh sống tại Mỹ.

Bởi vậy nên mùa thu năm ngoái, ông Osius đã đột ngột 'nhận' được yêu cầu phải rời khỏi Việt Nam, vài ngày trước khi Tổng thống Trump tới tham dự Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC) tại Đà Nẵng.

Sau đó ông Osius đã từ chức tại Bộ Ngoại giao Mỹ và chuyển tới thành phố Hồ Chí Minh sinh sống như một công dân Mỹ bình thường.

Theo New York Times, ông Osius là một trong những nhà ngoại giao cấp cao của Mỹ từng làm việc dưới quyền Tổng thống từ cả 2 đảng, nhưng do những bất đồng với chính quyền ông Trump nên họ buộc phải ra đi.

Trong các cuộc phỏng vấn qua điện thoại, các quan chức Nhà Trắng và Bộ An ninh Nội địa Mỹ đều bảo vệ chính sách nhập cư mới của ông Trump đối với Việt Nam.

Theo các quan chức này, thì những trường hợp công dân Việt Nam bị trục xuất mà ông Osius phản đối đều là những người vi phạm luật pháp Mỹ, và chính quyền Mỹ chỉ yêu cầu các quốc gia, trong đó có Việt Nam, tuân thủ các đạo luật về di trú của nước này.

"Nếu cựu Đại sứ Mỹ tại Việt Nam muốn thay đổi luật pháp, thì chúng tôi luôn hoan nghênh ông ấy tới đối chất với Quốc hội và trực tiếp yêu cầu họ sửa đổi bộ luật hiện hành", bà Katie Waldman, phát ngôn viên Bộ An ninh Nội địa Mỹ, cho hay.

Tuy nhiên ông Osius không coi mình là một người chống lại chính quyền ông Trump, mà là một người xây cầu nối quan hệ hai nước Mỹ-Việt Nam.

Niềm đam mê và tố chất ngoại giao đặc biệt

Sinh ra và lớn lên tại bang Maryland và sau đó theo học trung học tại bang Vermont, ông Osius không nối nghiệp cha mẹ là bác sĩ và giáo viên tiếng Anh. Thay vào đó, ông đã tìm thấy niềm đam mê đặc biệt với các nền văn hóa nước ngoài trong năm chuyển tiếp (gap year) tại Trung Đông sau khi tốt nghiệp trung học.

"Những điều đọng lại trong tôi sau chuyến đi ấy là những nền văn hóa rất khác biệt so với văn hóa Mỹ", ông Osius chia sẻ.

Trong căn phòng khách của ông tại Hồ Chí Minh có rất nhiều món đồ nội thất và trang trí được ông kì công sưu tập trong các nhiệm kì tại Việt Nam, Ấn Độ và một số quốc gia châu Á khác.

Ông Osius bắt đầu công tác tại Bộ Ngoại giao Mỹ sau khi tốt nghiệp trường đại học Havard năm 1984, và bắt đầu nhiệm kỳ đầu tiên của mình tại Philippines. Ngay từ đầu, vị cựu Đại sứ Mỹ tại Việt Nam đã nhận ra rằng tố chất ngoại giao trong ông - xây dựng niềm tin trên nền tảng các lợi ích chung - đôi khi không phù hợp với các chính sách của chính quyền Mỹ.

Ví dụ, ông Osius cho biết ông từng chỉ trích gay gắt cách tiếp cận thô bạo của chính quyền Mỹ trong các cuộc đàm phán với nữ Tổng thống Philippines Corazon Aquino về việc Mỹ không được tiếp tục tiếp cận các căn cứ hải quân và không quân quan trọng ở Philippines đầu thập niên 90.

Cụ thể, ông này đã lên án thái độ ngạo mạn và tự cho mình là thông minh hơn, nên đã không chịu lắng nghe nữ Tổng thống.

Nhiều năm sau, ông Osius tiếp tục tham gia một nhóm các nhà ngoại giao tích cực âm thầm vận động chính quyền Tổng thống George W. Bush thuyết phục Triều Tiên thông qua các cuộc đàm phán 6 bên.

Tuy nhiên, sau đó chính sách của Mỹ đối với Triều Tiên lại trở nên cứng rắn hơn, khiến hai trong số những đồng nghiệp của ông Osius từ chức vì thất vọng với chính quyền ông Bush.

"Đó chính là thế tiến thoái lưỡng nan mà tất cả các nhà ngoại giao đều phải đối mặt: Có những ranh giới đạo đức nào mà anh không thể vượt qua?", ông Osius nói. Nhưng trong những trường hợp đó, ông Osius đều lựa chọn cách tiếp tục và chờ đợi xem liệu ông có thể làm gì đó tốt hơn để cải thiện tình hình hay không".

Nỗ lực vun đắp quan hệ Việt-Mỹ

Trước đây, do Bộ Ngoại giao Mỹ có một số định kiến về người đồng giới nên việc ông Osius trở thành Đại sứ Mỹ tại Việt Nam hay ở các quốc gia khác gần như là điều bất khả thi. Tuy nhiên, đến năm 2014, cựu Ngoại trưởng Mỹ John Kerry đã đề xuất việc bổ nhiệm ông Osius tại Việt Nam với cựu Tổng thống Barack Obama.

Khi ấy, môi trường chính trị tại Mỹ đã có những chuyển biến tích cực.

Ông Clayton Bond, bạn đời của ông Osius và đồng thời cũng là một nhà ngoại giao vừa từ chức tại Bộ Ngoại giao Mỹ, chia sẻ về việc ông Osius nhận quyết định trên:

"Đối với anh ấy thì việc được đến đây [Việt Nam] là một niềm vui sướng, cứ như là anh ấy vừa trúng số độc đắc vậy".

Ban đầu, theo ông Osius, nhiệm vụ mà ông cần ưu tiên trong vai trò Đại sứ Mỹ tại Việt Nam là vận động chính quyền địa phương đồng ý với những tiêu chuẩn về lao động và môi trường thuộc khuôn khổ các cuộc đàm phán thương mại của Hiệp định Đối tác Xuyên Thái Bình Dương (TPP).

Tuy nhiên, sau này Tổng thống Trump đã rút Mỹ khỏi thỏa thuận trên. Ông Osius đã công khai lên án hành động của vị tân Tổng thống là "tự gây thương tổn" cho những lợi ích của nước Mỹ.

Trong nhiệm kỳ ở Việt Nam, ông Osius cũng đã vận động chính quyền cựu Tổng thống Obama mời Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng thực hiện chuyến thăm lịch sử tại Nhà Trắng vào năm 2015, góp phần thúc đẩy quan hệ hai nước trong các lĩnh vực thương mại và an ninh quốc phòng.

"Đó chính là điều ý nghĩa nhất mà tôi từng làm", ông Osius nói.

Nhờ khả năng sử dụng tiếng Việt trôi chảy và thường xuyên xuất hiện trước công chúng, đôi khi cùng với người bạn đời và các con, ông Osius đã giành được nhiều thiện cảm và sự ủng hộ của những người dân Việt Nam.

Câu chuyện của ông và người bạn đời cũng đã trở thành niềm cảm hứng và hình mẫu cho cộng đồng LGBT tại Việt Nam.

Tuy nhiên việc ông Trump trở thành Tổng thống vào năm 2016 đã khiến ông Osius và người bạn đời buộc phải suy nghĩ lại về tình hình ở nước Mỹ.

Vị cựu Đại sứ Mỹ cho biết dù ông kịch liệt phản đối những chính sách về người nhập cư của ông Trump, ví dụ như lệnh cấm nhập cảnh đối với những quốc gia có phần lớn dân cư là người Hồi giáo, nhưng ông vẫn tiếp tục làm việc cho chính quyền ông Trump vì muốn ngăn chặn những việc làm có thể gây tổn hại đến mối quan hệ giữa hai nước Việt - Mỹ.

Tuy nhiên điều đó ngày càng khó khăn hơn khi ông Osius đứng trước sức ép lớn từ chính phủ Mỹ về vấn đề trục xuất người Việt Nam khỏi Mỹ. Ông Osius cho biết quyết định này của Mỹ rất có thể sẽ gây tổn hại nghiêm trọng đến quan hệ hợp tác thương mại của Mỹ với Việt Nam nói riêng, và với châu Á nói chung.

Cuối cùng ông Osius đã quyết định từ chức và cùng gia đình chuyển sang Việt Nam sinh sống. Hiện nay ông là Phó Chủ tịch trường Đại học Fullbright Việt Nam tại thành phố Hồ Chí Minh.

Trong cuộc phỏng vấn với New York Times, ông Osius cho biết ông đang có ý định từ chức vào tháng 12 năm nay để tập trung cho dự án cá nhân - một cuốn sách về kinh nghiệm của ông tại Việt Nam.

Theo Hồng Anh (Soha/Thời Đại)