VS.GS.TSKH Trần Đình Long: Giá điện tính trên đầu người mới đảm bảo công bằng

Trả lời PV Đại Đoàn Kết, ông Trần Đình Long cho biết: Đây là một đề án rất quan trọng và có ý nghĩa lớn đối với nền kinh tế. Có thể khẳng định, vấn đề về giá điện, trong đó có biểu giá điện bậc thang bán lẻ cho người tiêu dùng là vấn đề liên quan đến tất cả hơn 90 triệu người dân Việt Nam. Bởi thực tế hiện nay, tỉ lệ điện khí hóa của ta đã lên đến trên 98% nếu tính theo các hộ gia đình. Bên cạnh đó, giá điện cũng liên quan mật thiết đến doanh thu của Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), liên quan đến sự tồn tại và phát triển của một ngành rất quan trọng về cơ sở hạ tầng của đất nước. Trong các báo cáo của Đề án này, tôi thấy các tác giả tham gia nghiên cứu đã thực hiện khá công phu, nghiêm túc. Tuy nhiên còn khá nhiều vấn đề cần phải thảo luận trước khi chúng ta có thể áp dụng vào thực tiễn những nghiên cứu này.

Vâng, thưa ông, trong đề án mới về giá bán lẻ điện có đề xuất liên quan đến 3 phương án chia bậc thang giá điện, bản thân ông nghiêng về phương án nào nhất?

Trong 3 phương án giá bán lẻ điện bao gồm 3 bậc, 4 bậc và 5 bậc được xây dựng trong Đề án, cá nhân tôi nghiêng về phương án 5 bậc hơn cả. Bởi theo tôi, thứ nhất, 5 bậc là số bậc vừa phải so với tình hình thực tế hiện nay. Ở đây tôi thấy có sự cải tiến khá hợp lý là các tác giả Đề án đã gộp hai bậc đầu (từ 0-50 kwh và từ 50-100 kwh) thành 0-100 kwh là bậc đầu tiên. Việc gộp hai bậc này làm một bậc là rất hợp lý vì trung bình, số hộ tiêu thụ số điện ở bậc thang đầu tiên chiếm tỷ lệ tương đối lớn. Còn các bậc tiếp theo về điện năng sử dụng từ 100 kwh-200 kwh, 200 kwh–400 kwh và 400 kwh–700 kwh và bậc cuối cùng trên 700 kwh là tương đối phù hợp với các mức tiêu thụ điện thực tế của các hộ gia đình Việt Nam hiện nay.

Tuy nhiên, tôi cũng muốn lưu ý đến một điểm bất hợp lý mà chúng ta vẫn chưa cải tiến, đó là tính công bằng trong thanh toán tiền điện đối với mỗi người dân. Ở cả biểu giá điện cũ lẫn đề án mới này đều chưa có gì cải thiện. Cụ thể, nếu ta nói về tính công bằng thì phải tính theo số điện năng tiêu thụ trên đầu người chứ không phải là tính số tiêu thụ điện năng trên hộ gia đình. Hộ gia đình ở Việt Nam quy mô thay đổi trong một giới hạn rất rộng. Từ những gia đình độc thân chỉ có 1 người cho đến những gia đình lớn hơn có tới 7,8 người, thậm chí cả chục người. Nếu chúng ta tính giá điện theo hộ gia đình như vậy, tính toán tỉ mỉ ra thì hộ càng lớn, chi phí tiền điện sẽ càng lớn và như vậy, người sống trong hộ đó sẽ càng thiệt thòi. Đây là vấn đề khúc mắc lâu nay, song tôi cho là hoàn toàn có thể khắc phục được trong tương lai, bằng cách đối với mỗi hợp đồng mua bán điện giữa hộ gia đình với bên điện lực, khi tiến hành ký kết, trong hợp đồng cần nói rõ mỗi hộ có bao nhiêu người để ngành điện có thể chia cụ thể điện năng tiêu thụ trên đầu người, thay vì chia tính theo hộ như hiện nay, như vậy mới đảm bảo tính công bằng. Cái này tôi nghĩ là đơn giản, dễ làm trong việc ký các hợp đồng điện lực chứ không có gì là khó.

Trong việc góp ý vào đề án biểu giá điện mới, ông có nêu lên đề xuất liên quan đến thời gian cao điểm – thấp điểm sử dụng điện, vậy ông có thể phân tích rõ hơn về khía cạnh này. Theo ông đề án giá điện mới cần phải cải thay đổi, cải thiện điều gì ở quy định về giờ cao điểm – thấp điểm?

Tất cả nghiên cứu trong đề án được xem xét đều được dựa trên cái gọi là khung giờ cao điểm và thấp điểm. Cái quy định về “khung giờ” này đã được nhà nước đưa ra cách đây hàng chục năm. Nó không còn phù hợp với biểu đồ thực tế hiện nay của hệ thống điện Việt Nam. Tôi cho là, tất cả những tính toán dựa trên số liệu đầu vào là khung giờ không hợp lý như vậy, tất yếu sẽ dẫn đến những hệ quả sai lệch. Cụ thể ở đây, nếu chúng ta theo dõi sát biểu đồ sử dụng điện của toàn hệ thống điện Việt Nam, sẽ thấy xuất hiện thời điểm tiêu thụ điện rất lớn, chiếm tỷ lệ áp đảo, đó là khoảng thời gian từ 1h30-4h30 chiều. Thời điểm tiêu thụ lớn nhất mới được coi là cao điểm và rơi vào buổi trưa hàng ngày. Tuy nhiên, trong quy định của Nhà nước hiện hành thì lại không coi thời gian này là cao điểm, mà khung giờ được Nhà nước quy định là cao điểm lại rơi vào chiều tối. Với thực tế hiện nay, chiều tối lại không phải là giờ cao điểm tiêu thụ điện năng nữa. Do vậy, để có những tính toán khoa học hợp lý hơn thì việc đầu tiên là chúng ta phải nghiên cứu và đưa ra quy định mới về “khung giờ cao điểm và thấp điểm” trung bình quy định cho hệ thống điện của Việt Nam. Và lưu ý là, quy định này phải được cập nhật hàng năm, chứ không phải để kéo dài thời gian đến cả chục năm vẫn áp dụng thì sẽ không phù hợp với tình hình thực tế tại thời điểm thực hiện.

Trong đề án còn có đề xuất liên quan đến việc điều chỉnh giá điện nên được thực hiện theo chu kỳ 6 tháng/ lần, hay nói cách khác là điều chỉnh 2 lần/ năm. Theo ông, đề xuất này có hợp lý hay không?

Tôi rất tâm đắc với đề xuất này. Hoàn toàn hợp lý trong bối cảnh nền kinh tế thị trường hiện nay. Chúng ta đang xây dựng nền kinh tế theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Tôi cho là, đã gọi là giá thị trường thì luôn có những thay đổi hàng ngày. Hay nói cách khác, giá cả thay đổi phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Thế nhưng, giá điện hiện nay được chúng ta đang điều chỉnh khá tùy tiện, lúc thì 2 năm, lúc 3 năm mới điều chỉnh, lúc lại 1 năm. Thay đổi như vậy là hoàn toàn sai quy luật về thị trường. Nhiều nước trên thế giới điều chỉnh giá điện theo một chu kỳ nhất định và gần nhau. Tôi lấy ví dụ ngay nước gần chúng ta nhất là Thái Lan, cứ 4 tháng họ lại điều chỉnh giá điện một lần. Đến hẹn lại lên, cứ đến kỳ cần điều chỉnh, ngành điện sẽ xem xét xem có thay đổi gì cần phải điều chỉnh hay không, nếu không có gì biến động, không có thay đổi gì lớn họ vẫn sẽ giữ nguyên giá, song vẫn phải đặt vấn đề ra để xem xét và thông tin một cách minh bạch để toàn xã hội biết. Và như vậy thì người dân, báo chí, giới truyền thông sẽ không phải “sôi” lên mỗi lần giá điện được điều chỉnh. Vì cứ theo định kỳ, giá điện sẽ được thông báo, thông tin hết sức cụ thể, minh bạch về cơ chế đầu vào, cơ cấu giá thành sản xuất... Sau đó, cơ quan chức năng sẽ phối hợp với đơn vị điện lực xem xét cụ thể và công bố mức giá điện tại thời điểm đó. Ngoài ra, cơ chế điều chỉnh giá và tính hợp lý về thời điểm điều chỉnh cũng cần cân nhắc. Giá điện sẽ được điều chỉnh trước tết hay sau tết, trước các ngày lễ hay sau lễ… làm sao để việc điều chỉnh ít gây xáo động trong dư luận xã hội. Tôi nghĩ đó là những vấn đề chúng ta rất cần phải lưu ý trong việc xây dựng biểu giá điện mới lần này.

Xin trân trọng cảm ơn ông!

Theo An Bình (Đại Đoàn Kết)