Ngành mía đường: 'Chao đảo' vì đường lậu

24/09/2018 09:48:29

Theo ông Phạm Quốc Doanh, Chủ tịch Hiệp hội Mía đường Việt Nam, chưa bao giờ và chưa có năm nào tình trạng buôn lậu đường lại nghiêm trọng như niên vụ này. Gần như có thời điểm đường lậu chiếm lĩnh thị trường trong nước, được bày bán công khai và thách thức các cơ quan chức năng.

Chỉ còn khoảng một tháng nữa, ngành mía đường sẽ bắt đầu bước vào niên vụ thu hoạch mới, thế nhưng tình hình tiêu thụ đường hiện vẫn đang còn gặp nhiều khó khăn. Tồn kho đường cao ngất ngưỡng trong bối cảnh giá bán xuống thấp, đường lậu lại được bày bán công khai ở khắp nơi... khiến nhiều nhà máy “đứng ngồi không yên”.

Theo ông Phạm Quốc Doanh, Chủ tịch Hiệp hội Mía đường Việt Nam (HHMĐ), trong suốt 23 năm thực hiện Chương trình 1 triệu tấn đường của Chính phủ thì niên vụ 2017 - 2018 là khó khăn nhất của ngành mía đường Việt Nam. Việc tiêu thụ chậm, tồn kho lớn và giá đường liên tục giảm sâu đã khiến nhiều nhà máy đường lao đao.

Ngành mía đường: 'Chao đảo' vì đường lậu
Đường lậu lại được bày bán công khai khiến nông dân, nhà máy “đứng ngồi không yên”

Hiện còn một số nhà máy do giá bán thấp, tiêu thụ chậm nên vẫn nợ tiền mía nông dân. Trong khi đó, niên vụ mới lại sắp bắt đầu, việc đẩy mạnh tiêu thụ đường hiện nay là bài toán khó cần phải giải quyết sớm.

Một trong những nguyên nhân chính khiến thị trường chao đảo mạnh trong năm qua, đó là do tác động của tình trạng buôn lậu và gian lận đường chưa được kiểm soát chặt chẽ. Trên thực tế, tác động của vấn nạn đường lậu không còn xa lạ gì với ngành đường trong nước.

Ông Phạm Quốc Doanh cũng cho biết chưa bao giờ và chưa có năm nào tình trạng buôn lậu đường lại nghiêm trọng như niên vụ này. Gần như có thời điểm đường lậu chiếm lĩnh thị trường trong nước, được bày bán công khai và thách thức các cơ quan chức năng.

“Thậm chí, khi đoàn liên ngành đi kiểm tra một số cửa hàng, tạp hoá ở các tỉnh miền Tây và duyên hải miền Trung thì đường lậu còn được bày bán công khai với bao bì nguyên xi nhãn mác Thái Lan. Đây là vấn đề nghiêm trọng, vừa thách thức cơ quan chức năng, vừa “bức tử” ngành đường trong nước”, ông Doanh nói.

Đường lậu giờ không chỉ xuất hiện ở các tỉnh dọc biên giới Tây Nam Bộ hay duyên hải Trung bộ mà đang hoành hành khắp cả nước. Dù các doanh nghiệp, HHMĐ đã đề cập, phản ánh nhiều lần, nhưng vấn nạn này vẫn chưa được xử lý, giải quyết triệt để và đang tác động xấu đến ngành đường trong nước.

Trong vài năm gần đây, vấn nạn đường lậu đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến tình hình tiêu thụ đường nội địa. Đơn cử như tại niên vụ 2016 - 2017, có thời điểm tồn kho của ngành đường lên cao kỷ lục, trên 700.000 tấn và đến cuối kỳ thì tồn kho vẫn còn gần 600.000 tấn. Với việc tiêu thụ chậm và có mức tồn kho cao ngất ngưởng như trên đã ảnh hưởng trực tiếp đến tình hình tiêu thụ đường trong niên vụ 2017 - 2018.

Số liệu của Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản cho thấy, tính đến ngày 15/8, vẫn còn trên 622.000 tấn đường tồn kho tại các nhà máy trong cả nước, cao hơn cùng kỳ năm trước 67.500 tấn. Đây là mức tồn kho khá cao, do lượng đường tồn kho trong niên vụ trước còn lại, cộng với lượng đường tiêu thụ chậm trong những tháng cuối vụ thu hoạch.

Theo HHMĐ, để ứng phó với tình trạng đường lậu hoành hành, trong niên vụ 2017 - 2018, các nhà máy đường trong nước đã phải chấp nhận bán ngang giá, sát giá với đường lậu, nhiều nhà máy chấp nhận thua lỗ. Đến thời điểm này, các nhà máy đã bán dưới 11.000 đồng/kg. Đây là mức giá bán thấp nhất trong nhiều năm qua và có khả năng giá đường không thể có mức bán cao như những năm trước nữa.

Trước tình hình tiêu thụ đường còn nhiều khó khăn, tồn kho cao, nhiều doanh nghiệp đề xuất dừng hẳn việc tạm nhập tái xuất đường, bởi điều này sẽ gây thêm sức ép cho ngành trong thời gian tới.

Để thúc đẩy tiêu thụ đường, giải phóng hàng tồn kho cũng như giúp doanh nghiệp có dòng tiền chia sẻ với nông dân trong việc thu mua mía, đại diện doanh nghiệp này kiến nghị giảm mức thuế VAT xuống còn 0% cho các doanh nghiệp mía đường, thay vì 5% như hiện nay.

Bên cạnh đó, các doanh nghiệp cũng kiến nghị tạm thời chưa đấu giá hạn ngạch nhập khẩu đường theo quy định của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) trong niên vụ 2018 - 2019. Bởi lẽ, với tình hình tồn kho còn cao như hiện nay thì việc nhập khẩu sẽ gây sức ép rất lớn cho các nhà máy đường, nhất là những nhà máy có tồn kho đường cao và đang nợ tiền mía của nông dân.

Nhận định của HHMĐ, niên vụ 2018-2019 vẫn còn tồn tại nhiều khó khăn về tiêu thụ đường. Do vậy, các nhà máy đường cần lựa chọn giải pháp đầu tư, đổi mới công nghệ nhằm từng bước đa dạng hoá sản phẩm để giảm chi phí sản xuất, hạ giá thành nâng cao khả năng cạnh tranh. Đồng thời, cần rà soát, tổ chức lại hệ thống tiêu thụ, bán hàng, giảm chi phí trung gian, hình thành khách hàng truyền thống, gắn kết giữa sản xuất mía đường với công nghiệp chế biến thực phẩm, thương mại, logistics.

Hiệp hội Mía đường Việt Nam (HHMĐ) đã có đề nghị Ban Chỉ đạo Quốc gia chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả (BCĐ 389) chỉ đạo mạnh mẽ các biện pháp chống buôn lậu, gian lận thương mại đối với mặt hàng đường, nhất là tại biên giới các tỉnh phía Nam. HHMĐ kiến nghị, các lực lượng chức năng tại các địa phương bắt được đường lậu, tổ chức đấu giá thì thông báo cho HHMĐ để thông tin cho các thành viên Hiệp hội tham gia đấu thầu theo quy định hiện hành (đấu thầu hạn chế), không thực hiện đấu thầu rộng rãi, tránh việc lợi dụng chứng từ, hóa đơn quay vòng tiêu thụ đường lậu.

HHMĐ kiến nghị Thủ tướng Chính phủ sớm có ý kiến về thời điểm xóa bỏ hạn ngạch thuế quan mặt hàng đường của Hiệp định thương mại hàng hóa các nước (ASEAN (ATIGA). Bộ Công Thương cần sớm trình Thủ tướng Chính phủ tiếp tục gia hạn thí điểm các cửa khẩu phụ tại các tỉnh biên giới; dành riêng một số cửa khẩu cho xuất khẩu hàng hóa nông sản, trong đó có mặt hàng đường; không cho phép hàng đông lạnh tạm nhập tái xuất đi qua cửa khẩu phụ này.

 Theo Hoan Nguyễn (Thương Hiệu & Công Luận)

Nổi bật