Cúng Tất niên là một phong tục tập quán lâu đời và mang đậm nét đẹp văn hóa, bản sắc truyền thống của người Việt Nam. Trong ngày này, mọi người sẽ cùng nhau dọn dẹp, trang hoàng nhà cửa thật gọn gàng và tươm tất để chuẩn bị cho thời khắc cúng lễ Tất niên cũng như cúng giao thừa, chuẩn bị đón năm mới.
Cúng Tất niên có thể cúng vào 30 tháng Chạp nếu là năm đủ và 29 tháng Chạp nếu là năm thiếu. Lễ cúng thường dược diễn ra vào buổi trưa hoặc chiều tối. Nhưng những năm gần đây nhiều gia đình có xu hướng làm tất niên sớm hơn, có nghĩa là không nhất thiết là vào ngày 30 hay 29 Tết mà có thể là sớm hơn. Năm Giáp Thìn năm nay không có ngày 30 tháng Chạp, Tất niên Giáp Thìn vào ngày 29 tháng Chạp (tức thứ 3 ngày 28 tháng 1 Dương lịch).
Do đó, các gia đình có thể cúng Tất niên vào ngày 29 tháng Chạp. Tuy nhiên, tùy từng hoàn cảnh, mỗi người có thể chọn ngày giờ cúng Tất niên vào các ngày trước đó.
Ngày đẹp, giờ đẹp cúng tất niên năm nay
Theo chuyên gia phong thủy, trong tháng Chạp năm Giáp Thìn, có 1 số ngày tốt giờ tốt có để làm lễ cúng lễ tất niên gồm:
Ngày 26 tháng Chạp (tức 25/1/2025 dương lịch) ngày Giáp Ngọ có các khung giờ đẹp:
- Đinh Mão (5h-7h): Ngọc Đường
- Nhâm Thân (15h-17h): Thanh Long
- Quý Dậu (17h-19h): Minh Đường.
Ngày 27 tháng Chạp (tức 26/1/2025 dương lịch) ngày Ất Mùi có các khung giờ đẹp:
- Kỷ Mão (5h-7h): Bảo Quang
- Tân Tị (9h-11h): Ngọc Đường
- Giáp Thân (15h-17h): Tư Mệnh.
Ngày 28 tháng Chạp (tức 27/1/2025 dương lịch) ngày Bính Thân có các khung giờ đẹp:
- Nhâm Thìn (7h-9h)
- Kim Quỹ, Quý Tị (9h-11h)
- Bảo Quang, Ất Mùi (13h-15h): Ngọc Đường.
Ngày 29 tháng Chạp (tức 28/01/2025 dương lịch) ngày Đinh Dậu có các khung giờ đẹp
- Quý Mão (5h-7h): Minh Đường
- Đinh Mùi (13h-15h): Bảo Quang
- Kỷ Dậu (17h-19h): Ngọc Đường
Mâm cúng Tất niên gồm những gì?
Mâm cúng Tất niên miền Bắc
Đối với người miền Bắc, trong mâm cỗ cúng tất niên luôn phải đầy đủ; 4 bát, 4 đĩa (mâm cỗ nhỏ); 6 bát, 6 đĩa hoặc 8 bát, 8 đĩa với mâm cỗ lớn. Cũng có nhà chuẩn bị mâm cỗ lớn xếp cao từ 2 đến 3 tầng.
- Bốn bát gồm: Bát giò heo hầm măng lưỡi lợn, bát bóng thả, bát miến, bát mọc
- Bốn đĩa của mâm cỗ gồm: đĩa giò lụa, đĩa chả quế, đĩa thịt gà, đĩa thịt heo.
Mâm cúng Tất niên miền Trung và Nam
Mâm tất niên người Miền Trung cũng giống như người dân ở miền Bắc, miền Nam, các gia đình cũng bận rộn chuẩn bị sắm sửa làm cơm cúng tất niên. Thường trong mâm cỗ Tết miền Trung không yêu cầu số lượng 4-4, 6-6 hay 8-8 bát đĩa như ngoài miền Bắc, nhưng cũng có các món đặc sản không thể thiếu như: Giò lụa, thịt gà, thịt lợn, măng khô, miến xào.
Trong khi đó, trong mâm cỗ tất niên của người miền Nam hay có bánh tét, canh măng, thịt kho tàu, chả giò, nem, gỏi tôm thịt… Ngoài ra, người Nam thường ưu tiên những món nguội.
Trong đó, các món ăn không thể thiếu như: Bánh tét, củ cải ngâm nước mắm, canh măng, canh khổ qua nhồi thịt, thịt kho tàu, gỏi tôm thịt, thịt lợn luộc, đĩa dưa giá, đĩa nem, đĩa chả giò và củ kiệu... để cúng ông bà tổ tiên.
Văn khấn cúng Tất niên
Văn khấn cúng tất niên chuẩn vẫn được ghi chép lại trong các tài liệu về văn hóa. Sau đây là một bài văn khấn được trích từ Văn khấn cổ truyền Việt Nam - NXB Văn hóa - Thông tin.
Nam Mô A Di Đà Phật! (3 lần)
- Con kính lạy chín phương trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương.
- Con kính lạy Hoàng thiên, Hậu Thổ, chư vị Tôn thần.
- Con kính lạy ngài Kim niên Đương cai Thái Tuế chí đức tôn thần.
- Con kính lạy các ngài Bản cảnh Thành hoàng chư vị Đại Vương.
- Con kính lạy ngài Bản xứ Thần linh Thổ địa tôn thần.
- Con kính lạy các ngài Ngũ phương, Ngũ Thổ, Long mạch, Tài thần, Bản gia Táo quân, cùng tất cả các vị thần linh cai quản trong xứ này.
- Con kính lạy chư gia Cao Tằng Tổ Khảo, Cao Tằng Tổ Tỷ, Tiên linh nội ngoại họ ...
Hôm nay là ngày 29 tháng Chạp năm Giáp Thìn
Tín chủ (chúng) con là: ...
Ngụ tại...
Trước án kính cẩn thưa trình: Đông tàn sắp hết, năm kiệt tháng cùng, xuân tiết gần kề, minh niên sắp tới.
Chúng con cùng toàn thể gia quyến sắm sanh phẩm vật hương hoa, cơm canh thịnh soạn, sửa lễ tất niên, dâng cúng Thiên Địa tôn thần, phụng hiến Tổ tiên, truy niệm chư linh.
Theo như thường lệ tuế trừ cáo tế, cúi xin chư vị tôn thần, liệt vị gia tiên, bản xứ tiền hậu chư vị hương linh giáng lâm án toạ, phủ thuỳ chứng giám, thụ hưởng lễ vật, phù hộ toàn gia lớn bé trẻ già bình an thịnh vượng, bách sự như ý, vạn sự tốt lành, luôn luôn mạnh khoẻ, gia đình hoà thuận.
Thành tâm bái thỉnh, cúi xin chư vị tôn thần và gia tiên nội ngoại chứng giám phù hộ độ trì.
Nam Mô A-di-đà Phật (3 lần, 3 lạy)
Những kiêng kỵ cần nhớ trong mâm cúng Tất niên
Phải chuẩn bị lễ cúng trước khi ăn cơm Tất niên
Trước khi cả gia đình ăn cơm Tất niên phải chuẩn bị đồ cúng và khấn vái với tổ tiên. Lúc cúng, tất cả các thành viên trong gia đình nên mặc quần áo đẹp, sạch sẽ cùng tụ họp lại để cúng trình diện trước bàn thờ gia tiên. Nếu không sẽ dễ dẫn đến lục đục trong gia đình trong năm mới.
Không cười đùa, thiếu nghiêm túc khi làm lễ cúng
Khi làm lễ cúng tất niên, bạn tuyệt đối không nên cười đùa, nói chuyện to hoặc nói tục, chửi bậy vì như vậy được xem là bất kính, không thành tâm với bề trên.
Làm đổ vỡ đồ dùng trong nhà
Cần tránh làm đổ vỡ đồ dùng, bát đĩa trong nhà đặc biệt là trong mâm cơm vì theo quan niệm của người xưa, đổ vỡ mang tới điềm xui xẻo.
Do đó, khi tiến hành các nghi lễ quan trọng nên hết sức cẩn thận để tránh xảy ra đổ vỡ.
Tránh căng thẳng khi dùng bữa cơm tất niên
Sau lễ cúng Tất niên, hạ lễ chính là bữa cơm đoàn viên của gia đình. Đây là thời khắc quý giá để mọi thành viên trong nhà có thể trò chuyện, nhìn lại những gì đã qua trong năm cũ. Đồng thời cũng là cơ hội để cùng nhau hứa hẹn những kế hoạch, mong ước trong năm mới. Cố gắng cùng nhau tạo ra không khí vui vẻ, hoà ái, tránh đánh mắng, cãi cọ, quát tháo nhau trong bữa cơm.
Mâm cơm cúng không được xuề xòa như ngày thường
Tùy thuộc theo vùng miền và điều kiện gia đình, mỗi nơi sẽ có mâm cơm cúng khác nhau, nhưng một số vật phẩm nhất định phải có khi cúng theo phong tục của người Việt đó là: mâm ngũ quả, hương hoa, vàng mã, trầu cau, rượu, bánh chưng... Các món ăn trong ngày Tết sẽ được bầy biện trang nghiêm trên bàn thờ.
PN (SHTT)