Hội chứng Peter Pan là gì? Khi người 'to xác' mà mãi không chịu lớn, chỉ thích có nhiều mối quan hệ mập mờ

Hội chứng Peter Pan là gì? Cùng tìm hiểu về hội chứng đặc biệt này biểu hiện ra sao và khám phá thêm những tầng ý nghĩa thú vị khác mà có thể số đông chưa biết về cái tên Peter Pan!

Định nghĩa hội chứng Peter Pan là gì?

Đầu tiên, phải nói rõ là "Hội chứng Peter Pan" (Peter Pan Syndrome) không phải là một chẩn đoán tâm lý chính thức được công nhận trong các sổ tay y khoa như DSM-5. Nó giống một thuật ngữ tâm lý học đại chúng hơn, được nhà tâm lý học Dan Kiley đặt ra trong cuốn sách "The Peter Pan Syndrome: Men Who Have Never Grown Up" (Hội chứng Peter Pan: Những người đàn ông không bao giờ lớn) vào năm 1983.

Nói một cách dễ hiểu nhất, Hội chứng Peter Pan dùng để chỉ những người (thường là nam giới, nhưng nữ giới cũng có) đã đến tuổi trưởng thành về mặt thể chất nhưng lại từ chối hoặc gặp khó khăn trong việc chấp nhận các trách nhiệm, nghĩa vụ của người lớn. Họ có xu hướng níu kéo lối sống vô tư, tự do như thời niên thiếu, sợ hãi sự ràng buộc và muốn "mãi mãi tuổi 20" theo đúng nghĩa đen.

Tên gọi này lấy cảm hứng từ nhân vật Peter Pan nổi tiếng của nhà văn J.M. Barrie – cậu bé biết bay, sống ở xứ sở Neverland thần tiên và nhất quyết không chịu lớn.

Dấu hiệu nhận biết "Peter Pan" chính hiệu

Thấy ai có những biểu hiện này thì khả năng cao là họ đang "mắc kẹt" trong hội chứng Peter Pan đó:

* Trốn tránh trách nhiệm "người lớn": Đây là dấu hiệu cốt lõi. Họ né việc nhà, quản lý tài chính cá nhân (tiền nong cứ để bố mẹ lo hoặc xài đâu hết đó), các công việc đòi hỏi sự nghiêm túc, cam kết lâu dài. Mục tiêu sự nghiệp thường mờ nhạt hoặc hay thay đổi xoành xoạch.

* Sợ cam kết kinh khủng: Dù là trong công việc hay tình yêu. Họ thích các mối quan hệ mập mờ, không rõ ràng, hoặc yêu đương thì rất nồng nhiệt ban đầu nhưng hễ nói đến chuyện nghiêm túc, lâu dài (như cưới hỏi, ổn định) là "lặn mất tăm". Với công việc cũng vậy, nhảy việc liên tục là chuyện thường.

* Chỉ biết bản thân (hơi ích kỷ): Vì tâm lý vẫn như trẻ con nên họ thường tập trung vào nhu cầu, mong muốn của bản thân trước tiên. Khó đồng cảm hoặc đặt mình vào vị trí người khác.

* Khó khăn trong việc quản lý tài chính: Kiếm được tiền nhưng giữ tiền thì khó. Thường tiêu xài hoang phí cho sở thích nhất thời, ít khi nghĩ đến tiết kiệm hay đầu tư cho tương lai. Đôi khi vẫn phụ thuộc tài chính vào gia đình dù đã lớn.

* Hay đổ lỗi: Khi gặp khó khăn hay thất bại, thay vì nhận trách nhiệm và tìm cách giải quyết, họ có xu hướng đổ lỗi cho hoàn cảnh, cho người khác.

* Lý tưởng hóa tuổi trẻ, sợ già đi: Luôn muốn níu giữ sự trẻ trung, vui vẻ, vô tư. Thích giao du với người trẻ hơn mình, ăn mặc, nói năng cũng cố tỏ ra "teen".

* Khó chấp nhận chỉ trích: Phản ứng khá tiêu cực hoặc phòng thủ khi bị người khác góp ý, phê bình.

Nghe quen quen không? Nếu thấy mình hoặc ai đó có kha khá dấu hiệu trên thì cũng nên xem xét lại.

Nguyên nhân nào dẫn đến Hội Chứng Peter Pan?

Không có một nguyên nhân duy nhất, thường là sự kết hợp của nhiều yếu tố:

* Cách nuôi dạy của gia đình: Được bố mẹ bao bọc quá kỹ từ nhỏ, không phải tự lập, không phải đối mặt với khó khăn.

* Nỗi sợ thất bại: Sợ không đáp ứng được kỳ vọng của xã hội, sợ không thành công như "người lớn" nên thà không làm gì cả.

* Áp lực xã hội: Nhìn thấy những khó khăn, trách nhiệm của cuộc sống người lớn (cơm áo gạo tiền, hôn nhân, con cái...) khiến họ thấy "ngán" và muốn trốn chạy.

* Chấn thương tâm lý thời thơ ấu: Những trải nghiệm không vui có thể khiến họ muốn níu giữ mãi giai đoạn được cho là an toàn, vui vẻ hơn.

Không chỉ là hội chứng, "Peter Pan" còn mang nhiều ý nghĩa khác

Khi nhắc đến Peter Pan, không phải lúc nào cũng là nói về cái hội chứng tâm lý kia. Cái tên này còn gắn liền với nhiều hình ảnh và ý nghĩa khác nữa:

* Nhân vật văn học gốc: Đương nhiên rồi, đó là cậu bé Peter Pan trong truyện của J.M. Barrie. Một biểu tượng kinh điển của tuổi thơ vĩnh cửu, sự tự do bay nhảy, trí tưởng tượng phong phú và thế giới thần tiên Neverland. Peter Pan đại diện cho khao khát thoát khỏi thực tại nhàm chán, được sống trong một thế giới phiêu lưu, màu nhiệm.

* Biểu tượng của sự nổi loạn ngây thơ: Peter Pan cũng là hình ảnh của việc chống lại sự áp đặt của người lớn, từ chối đi theo những lối mòn định sẵn. Cậu bé không muốn lớn vì không muốn mất đi sự hồn nhiên, niềm vui và sự tự do.

* Khát khao tuổi trẻ và sự trốn chạy: Trong văn hóa đại chúng, "Peter Pan" đôi khi được dùng để chỉ mong muốn níu giữ tuổi xuân, vẻ ngoài trẻ trung hoặc tâm hồn bay bổng, mơ mộng, không muốn đối mặt với sự khắc nghiệt của cuộc sống trưởng thành. Nó có thể mang hàm ý tích cực (giữ được tâm hồn tươi trẻ) hoặc tiêu cực (trốn tránh thực tế).

* Cảm hứng cho nghệ thuật: Hình ảnh Peter Pan và Neverland đã trở thành nguồn cảm hứng bất tận cho phim ảnh (hoạt hình Disney kinh điển, phim "Hook", "Pan"...), âm nhạc, thời trang và nhiều lĩnh vực sáng tạo khác.

Hội chứng Peter Pan là một khái niệm thú vị giúp chúng ta nhìn nhận về một kiểu tâm lý khá phổ biến trong xã hội hiện đại – nỗi sợ trưởng thành. Việc nhận biết các dấu hiệu không phải để phán xét, mà là để hiểu hơn về bản thân hoặc những người xung quanh. Ai cũng có lúc muốn bé lại, muốn vô tư lự, nhưng cân bằng giữa việc giữ tâm hồn tươi trẻ và việc sống có trách nhiệm với cuộc đời mình mới là điều quan trọng nhất.

HL (SHTT)