Vì sao kết quả thi THPT quốc gia của Hà Giang bị nghi ngờ?

Nằm ở cực bắc của Việt Nam, cách thủ đô Hà Nội khoảng 300 km, tỉnh Hà Giang với dân số hơn 800.000 bỗng chốc nổi tiếng sau khi Bộ Giáo dục và Đào tạo công bố điểm thi THPT quốc gia 2018. 

Năm nay Hà Giang có gần 5.500 thí sinh đăng ký dự thi, trong đó có 5.020 em lớp 12, còn lại là thí sinh tự do. Điểm trung bình môn Ngữ văn, Ngoại ngữ, Lịch sử của thí sinh Hà Giang xếp cuối cùng trong 63 tỉnh thành; điểm Toán, Sinh học, Địa lý, Giáo dục công dân đứng thứ 62; Vật lý, Hóa học thứ 59. 

Đỉnh của phổ điểm các môn thi THPT quốc gia trừ Giáo dục công dân ở mức 6, Địa lý ở mức 5, 7 môn còn lại đều trong ngưỡng 2,5-3,5. Từ đỉnh này, đồ thị điểm thấp dần về mức 6-7 và đến mức 8 thì đột ngột tăng cao. 

Điều này thể hiện rõ nhất ở môn Vật lý, Hóa học và Toán. Ở môn Vật lý, Hà Giang có đến 65 điểm từ 9 trở lên, chiếm 6,7% tổng số thí sinh dự thi. Trong khi đó TP HCM với 49.680 thí sinh thi Vật lý, song chỉ có 39 điểm từ 9 trở lên (0,07%). Tỷ lệ điểm giỏi của tỉnh vùng biên cũng gấp 23 lần Hà Nội.

Phổ điểm môn Ngoại ngữ của Hà Giang cũng bất thường. Từ đỉnh phổ điểm ở mức 2,8, đồ thị lao dốc xuống ngưỡng 5 điểm và ở ngưỡng điểm 6,6-8,8 hầu như rất ít thí sinh đạt được. Tuy nhiên, điểm từ 9 trở lên lại nhiều.

So sánh mức điểm trên 27 các khối A (Toán, Lý, Hóa), A1 (Toán, Lý, Ngoại ngữ) giữa Hà Giang và cả nước cũng thấy bất thường. Ở khối A1, cả nước có 76 thí sinh thì Hà Giang chiếm quá nửa với 36 em. Khối A, cả nước có 82 điểm trên 27, Hà Giang chiếm gần 1/3.

"Đề thi năm nay khó hơn, các thành phố lớn hiếm lắm mới có em trên 27 điểm, nên không thể có chuyện học sinh tỉnh vùng núi biên giới nơi nhiều năm có tỷ lệ đỗ tốt nghiệp thấp nhất cả nước, lại có nhiều thí sinh đạt điểm trên 27", một giáo viên Hà Nội bày tỏ sự bất bình.  

Cô giáo này chia sẻ nhiều đồng nghiệp có cùng quan điểm và mong Bộ Giáo dục làm rõ sự bất hợp lý trong điểm thi ở Hà Giang, để trả lại sự công bằng cho thí sinh.

Hà Giang - vùng trũng giáo dục

Sự nghi ngờ của các giáo viên vùng miền xuất phát từ thực tế Hà Giang chưa bao giờ là điểm sáng giáo dục, ngược lại còn rất kém. Báo cáo tổng kết năm học 2014-2015 của tỉnh cho thấy, tỷ lệ học sinh THCS, THPT học lực trung bình lần lượt là 61,7% và 58,7%. Tỷ lệ học sinh giỏi cấp THPT chỉ 2%. 

Sơ kết học kỳ I năm học 2017-2018 của Sở Giáo dục tỉnh Hà Giang cũng cho thấy, cấp THPT có 57,8% học sinh học lực trung bình, 8,9% loại yếu và chỉ 3,3% loại giỏi. Hai năm 2017, 2018, tỷ lệ học sinh tốt nghiệp THPT đều không  đạt ngưỡng 90%, thuộc top thấp nhất cả nước. 

“Tỷ lệ tốt nghiệp chung toàn quốc đạt 97,57%. Một số địa phương có điều kiện dạy và học còn khó khăn như: Cao Bằng, Ninh Thuận, Quảng Ngãi đạt trên 92%. Tỉnh miền núi đặc biệt khó khăn Hà Giang có tỷ lệ tốt nghiệp đạt 89,35%”, thống kê năm 2018 của Bộ Giáo dục và Đào tạo nêu.

21 năm dạy học ở Hà Giang là 21 năm cô giáo Nguyễn Thị Thêu (điểm trường Sảng Pả, Phố Cáo, huyện Đồng Văn) đều đặn đến nhà vận động phụ huynh, đi "bắt" học sinh tới trường. "Ngày trước họ xích chó ngoài cổng để dọa, đuổi khi cô giáo đến động viên học sinh. Bây giờ không còn cảnh đó nhưng không ít gia đình vẫn không muốn con em đi học", cô Thêu chia sẻ. 

Năm học 2017-2018, lớp 1 của cô giáo Thêu có 32 học sinh thì 1/3 thay nhau nghỉ. "Hầu hết đồng bào ở đây là dân tộc thiểu số, ý thức việc học chưa cao. Càng lên lớp cao, tỷ lệ học sinh bỏ học càng nhiều", cô chia sẻ. 

Ngoài lý do ý thức học tập chưa cao, nguyên nhân quan trọng là điều kiện giảng dạy và học tập ở Hà Giang còn thiếu thốn. Với 3/4 diện tích là đồi núi, Hà Giang có vô vàn dốc cao, đường đèo ngoắt ngoéo. Từ trung tâm xã vào các bản ở Hà Giang phần nhiều là đường đất đá khó đi. 

Cô giáo Thêu khi dạy ở Trường Tiểu học Lũng Thầu (huyện Đồng Văn) luôn phải đi men qua khe núi để tới lớp. Lớp học lợp mái lá, tứ phía trống hoác. Mùa đông mưa phùn gió bấc, sách vở ướt mèm, thầy trò phải co ro vì giá rét. 

Cũng do địa bàn đồi núi dốc, Hà Giang thường xuyên hứng chịu thiệt hại do mưa lũ. Ngày làm thủ tục dự thi THPT quốc gia năm nay (24/6), thầy trò ở Hà Giang đối mặt với trận lũ lớn, gây ngập úng, sạt lở đất. 

"Chưa bao giờ tôi chứng kiến một mùa thi THPT quốc gia lại mưa lũ lớn đến vậy", Giám đốc Sở Giáo dục Vũ Văn Sử chia sẻ trong ngày thi đầu tiên môn Ngữ văn. Ở buổi thi này, Hà Giang có 25 thí sinh vắng mặt, trong đó 3 em phải bỏ thi vì kẹt trong vùng lũ.

Trước đó suốt đêm 24/6, lực lượng cứu hộ phải vượt lũ đón 37 thí sinh từ ngoại thành vào thành phố Hà Giang dự thi. Xe chuyện dụng của quân đội được huy động để chở thí sinh qua các điểm ngập sâu đến điểm thi. 

Lỗ hổng ở đâu?

Điểm thi của nhiều thí sinh cao đột biến khiến việc coi thi, chấm thi, giám sát thi... đều bị nghi vấn. 

Về đề thi, trừ Ngữ văn, 8 môn còn lại đều là trắc nghiệm. Mỗi phòng thi có 24 thí sinh và mỗi em một đề riêng. Đề thi THPT quốc gia năm nay được đánh giá là dài và khó hơn, thách thức cả với giáo viên, do đó chuyện gian lận khi làm bài khó có thể xảy ra.

Theo quy chế thi THPT quốc gia, ngoài trưởng điểm coi thi do lãnh đạo Hội đồng thi kiêm nhiệm, các phó trưởng điểm, ủy viên, thư ký, cán bộ coi thi, giám sát, thanh tra đều có sự tham gia của trường đại học phối hợp với Sở Giáo dục địa phương. Năm nay, Học viện Ngân hàng (Hà Nội) và Cao đẳng Sư phạm Hà Giang phối hợp coi thi ở Hà Giang.

Chia sẻ về công tác này, cả Giám đốc Sở Giáo dục Hà Giang - Vũ Văn Sử và Trưởng phòng Đào tạo Học viện Ngân hàng Phạm Quốc Khánh đều khẳng định, mọi việc được thực hiện nghiêm túc, đúng quy chế. Hơn 200 cán sự được cử đi Hà Giang làm thi của trường Ngân hàng phần lớn có nhiều năm kinh nghiệm coi thi, tinh thần trách nhiệm cao.

Bộ Giáo dục quy định mỗi túi đựng phiếu trả lời trắc nghiệm chỉ có số lượng bằng đúng số thí sinh dự thi trong phòng đó, nhằm tránh lợi dụng số phiếu thừa để làm sai. Xong mỗi môn thi thành phần trong bài tổ hợp, giám thị sẽ thu lại toàn bộ giấy nháp, tài liệu, vật dụng có ghi thông tin về bài tổ hợp để tránh thí sinh sử dụng thời gian của môn thi thành phần sau giải nốt đề thi môn trước.

Để tăng cường tính bảo mật, an toàn cho bài làm của thí sinh, năm 2018 Bộ Giáo dục yêu cầu mỗi túi bài thi đều dán giấy mỏng niêm phong, trên đó có chữ ký của cán bộ coi thi, phó trưởng điểm thi là đại diện trường đại học. Các túi bài này khi vận chuyển, trao cho hội đồng chấm thi, đều có sự giám sát của công an PA83, có biên bản xác nhận tình trạng.

Bài thi Ngữ văn sẽ được làm phách một hoặc hai vòng, trong khu vực cách ly độc lập, có sự giám sát của công an. Bài thi khi đến tay người chấm, không còn thông tin của thí sinh. Chấm tự luận được thực hiện ở hai vòng. Ở vòng một, ngoài những nét gạch chéo trên phần giấy thừa, cán bộ chấm không được ghi gì vào bài làm của thí sinh. Ít nhất 5% số bài sẽ được chọn ngẫu nhiên để chấm kiểm tra, những bài điểm cao cũng được chấm kiểm tra lại.

Việc chấm bài trắc nghiệm được thực hiện ở khu vực khép kín, cách ly độc lập, vòng trong - ngoài đều có giám sát của công an. Năm 2018, Bộ Giáo dục quy định thêm, ở mỗi hội đồng chấm thi của 63 tỉnh thành sẽ có 2 thanh tra cắm chốt, một của trường đại học và một của Sở Giáo dục địa phương. Khi quét phiếu trả lời trắc nghiệm, mở đĩa CD chứa dữ liệu chấm, đều phải có cán bộ thanh tra, công an trực tiếp giám sát. Tổ xử lý bài trắc nghiệm sau đó chấm điểm và quy đổi điểm bằng máy tính sang thang điểm 10.

"Chấm trắc nghiệm thực hiện trên phần mềm máy tính, kết quả trả về được liên kết ngay với dữ liệu của thí sinh, không có sự can thiệp của con người ở khâu này", một đại diện Cục Quản lý chất lượng (Bộ Giáo dục và Đào tạo) nói.

Với sự bất thường trong điểm thi của Hà Giang, ngày 12/7, Bộ Giáo dục  đã gửi công văn yêu cầu Ban chỉ đạo thi của tỉnh kiểm tra, rà soát tất cả khâu làm thi, coi thi, chấm bài.... và gửi báo cáo kết quả về Bộ trước ngày 17/7. Thứ trưởng Nguyễn Hữu Độ ngày 13/7 cho biết, sẽ xử lý nghiêm khắc nếu phát hiện sai phạm trong công tác làm thi THPT quốc gia ở Hà Giang.

Ông cho rằng, với quy định hiện nay, việc gian lận trong lúc làm bài thi rất khó và “gần như không thể xảy ra”. Việc thi bài trắc nghiệm với mỗi thí sinh một mã đề khác nhau, cán bộ coi thi nghiêm túc thì thí sinh không thể nhìn bài hay hỗ trợ bạn.

“Nếu thực sự có gian lận thi cử thì việc phát hiện cũng dễ dàng, bằng cách rà soát quy trình xem đã thực hiện chặt chẽ không. Quy chế thi cũng cho phép nếu phát hiện bất thường trong kết quả điểm thi THPT quốc gia, Bộ có thể chấm thẩm định”, ông Độ nói.

Sự việc ở Hà Giang, Thứ trưởng Độ cho rằng, trước hết để địa phương giải quyết. Nếu kết quả không thỏa đáng, Bộ sẽ thành lập đoàn về kiểm tra.

Theo Quỳnh Trang (VnExpress.net)