8 dự án BOT thua lỗ cần hơn 10.300 tỉ đồng 'giải cứu'

Bộ Giao thông Vận tải vừa thay mặt Chính phủ báo cáo việc thực hiện một số nghị quyết của Quốc hội khóa XIV về giám sát chuyên đề trong lĩnh vực giao thông vận tải.

Theo đó, những năm qua, hầu hết các dự án BOT giao thông đều có doanh thu thấp, không đủ bù đắp các chi phí, trả lãi vay tín dụng. 

Trong 54 dự án BOT do Bộ Giao thông Vận tải quản lý, đến năm 2022 chỉ có 7 dự án đạt doanh thu cao hơn so với hợp đồng, 43 dự án đạt 30-100% và 4 dự án đạt dưới 30%. Riêng năm 2022 có 41 dự án đạt 30-100% và 7 dự án doanh thu dưới 30%. Trong đó có 8 dự án bị thua lỗ do không được thu phí hoặc sụt giảm mạnh doanh thu.

Liên quan đến 8 dự án BOT thua lỗ, Bộ GTVT đã đưa ra những giải pháp xử lý khó khăn, vướng mắc, đồng thời đề xuất 2 giải pháp xử lý: Bố trí vốn Nhà nước để thanh toán cho nhà đầu tư, ngân hàng tín dụng và chấm dứt hợp đồng trước hạn đối với 5/8 dự án; sửa đổi hợp đồng, bổ sung vốn Nhà nước đối với 3/8 dự án.

5 dự án dự kiến chấm dứt hợp đồng BOT trước thời hạn gồm: Dự án tuyến tránh phía Tây TP Thanh Hóa (bất cập trạm Bỉm Sơn); dự án xây dựng cầu đường sắt Bình Lợi (không thể thu phí tại các cảng đường sông do điều chỉnh quy hoạch); dự án xây dựng đường Thái Nguyên - Chợ Mới và cải tạo nâng cấp Quốc lộ 3 (xử lý bất cập trạm Quốc lộ 3 để bảo đảm an ninh trật tự); dự án đường Hồ Chí Minh qua Tây Nguyên (sụt giảm doanh thu do đầu tư tuyến tránh thị xã Buôn Hồ); dự án cải tạo Quốc lộ 91 TP Cần Thơ (sụt giảm doanh thu do đầu tư cầu Vàm Cống và tuyến đường vành đai phía Tây TP Cần Thơ, đường tỉnh 922).

3 dự án dự kiến sửa đổi hợp đồng, bổ sung vốn nhà nước gồm: Dự án BOT cầu Ba Vì - Việt Trì (kết nối Hà Nội và TP Việt Trì); dự án BOT cầu Thái Hà (kết nối Hà Nam - Thái Bình); dự án BOT hầm Đèo Cả (thay thế quyền thu phí trên cao tốc La Sơn - Túy Loan).

Dự kiến, nguồn vốn nhà nước để xử lý 8 dự án BOT thua lỗ khoảng 10.342 tỷ đồng.

Về thẩm quyền, 8 dự án BOT trước đây được Thủ tướng Chính phủ là cấp có thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư theo các dự án độc lập. Mức vốn Nhà nước đề xuất để xử lý khó khăn, bất cập đối với từng dự án thuộc thẩm quyền của Thủ tướng Chính phủ. Do vậy, thẩm quyền quyết định giải pháp xử lý khó khăn, bất cập theo quy định pháp luật thuộc Thủ tướng Chính phủ.

Về nguyên nhân, Chính phủ nhìn nhận một phần do các dự án BOT triển khai chủ yếu trong giai đoạn 2012-2015. Đây là giai đoạn hệ thống pháp luật về đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP) còn nhiều hạn chế, bất cập; trong khi khó khăn, bất cập của từng dự án có những nguyên nhân, tác động khác nhau nên quá trình thực hiện rà soát, đánh giá và làm rõ nguyên nhân, trách nhiệm của từng dự án BOT được thực hiện cẩn trọng, bảo đảm gắn liền với hoàn cảnh cụ thể của từng dự án nên kéo dài thời gian.

Theo Bộ GTVT, việc đàm phán vẫn gặp vướng sau nhiều lần đàm phán. Có nhà đầu tư ban đầu đã thống nhất giải pháp bổ sung vốn nhà nước không quá 49% tổng mức đầu tư để tiếp tục thực hiện hợp đồng, nhưng sau đó lại thay đổi quan điểm và đề nghị chấm dứt hợp đồng BOT trước thời hạn (nhà đầu tư dự án BOT cầu Thái Hà).

Một số nhà đầu tư sẵn sàng chia sẻ 50% tỷ suất lợi nhuận nhưng một số doanh nghiệp chỉ chấp thuận chia sẻ lợi nhuận nếu ngân hàng tín dụng chấp thuận chia sẻ tối đa, giảm thiểu lãi suất vốn vay. 

Trong khi đó các ngân hàng tín dụng chỉ cam kết theo hướng là sẽ chia sẻ với nhà nước, nhà đầu tư, nhưng không đưa ra mức chia sẻ cụ thể. Theo Bộ GTVT, đây là khó khăn lớn nhất, đến thời điểm hiện tại các bên vẫn chưa thể thống nhất.

Trước tình hình đó, Bộ GTVT cho biết, thời gian tới sẽ tiếp tục đàm phán với các nhà đầu tư, tổ chức tín dụng để xác định cụ thể mức chia sẻ của các bên, bảo đảm nguyên tắc "hài hòa lợi ích, chia sẻ rủi ro" theo đúng chỉ đạo của Thủ tướng. Đây cũng là cơ sở để xác định mức vốn nhà nước thanh toán khi chấp dứt hợp đồng BOT trước thời hạn.

Ngoài các giải pháp đề xuất cấp có thẩm quyền xem xét quyết định, Bộ GTVT cũng đang nghiên cứu, đánh giá tổng thể những tác động đối với các dự án BOT khi đưa các tuyến cao tốc vào khai thác sử dụng, làm cơ sở để xây dựng, đề xuất giải pháp phù hợp.

Hiền Lê (SHTT)