Những đứa trẻ Bacha Posh: Nạn nhân của tập tục phân biệt đối xử khủng khiếp nhất thế giới, sinh ra là con gái bị cha mẹ ép sống như đàn ông

Thoạt nhìn, Mangal Karimy, 13 tuổi, cũng giống như bất kỳ cậu bé nào sống trong một ngôi làng nhỏ ở miền tây Afghanistan. Hàng ngày, em đi kiếm củi, cho gia súc trong trang trại của cha mình ăn. Đứa trẻ với dáng người nhỏ nhắn, đôi chân thọt lỏm trong đôi giày thể thao màu trắng lặng lẽ ôm những cái thùng đựng nước băng qua những cánh đồng cằn cỗi.

Cho đến khi 2 tuổi, Mangal vẫn được xem là một bé gái với tên gọi Madina. Em là một trong 7 cô con gái của gia đình và là đứa trẻ duy nhất được cha mẹ chọn để sống như một cậu bé theo tập tục truyền thống mà người Afghanistan gọi là "Bacha Posh" - một thuật ngữ Dari có nghĩa là "mặc quần áo của con trai".

Theo những gì Mangal có thể nhớ thì em thường nhét mái tóc dài của mình dưới một chiếc mũ len, kéo áo khoác, mặc quần dài rồi đi giúp cha chăm sóc trang trại lúa mì và sữa của gia đình ở Sanjoor, ngôi làng phủ đầy tuyết thuộc tỉnh Herat, Afghanistan.

Theo Nadia Hashimi, một bác sĩ nhi khoa người Mỹ gốc Afghanistan và tác giả của cuốn tiểu thuyết bán chạy nhất năm 2014 về tục Bacha Posh, với tựa đề "Viên ngọc đã phá vỡ lớp vỏ bọc": "Trong xã hội mà tư tưởng gia trưởng đã ăn sâu vào tiềm thức nhiều người ở Afghanistan, con trai được đánh giá cao hơn con gái - đến mức một gia đình sẽ bị coi là "không hoàn chỉnh" nếu không có con trai".

Bà Sodaba Ehrari, Tổng biên tập của Hãng Thông tấn về Phụ nữ Afghanistan (AWNA), người đã phỏng vấn một số phụ huynh của những đứa trẻ Bacha Posh, cho biết tại đất nước này, các bé gái được nuôi lớn với niềm tin rằng họ là gánh nặng cho gia đình.

"Việc phụ nữ không thể kiếm tiền để nuôi sống gia đình, không thể sống một mình và kết hợp với rất nhiều lí do tương tự như thế trong xã hội gia trưởng khiến họ buộc phải làm theo tập tục Bacha Posh", bà Sodaba nói.

Tập tục đã tồn tại hàng trăm năm này đã nói lên rất nhiều điều về tình trạng phân biệt đối xử mà các bé gái Afghanistan phải hứng chịu kể từ khi ra đời. Và như bác sĩ Hashimi nói: "chẳng có ai chỉ sinh được con trai mà lại đi biến chúng thành con gái".

Quá trình chuyển đổi thành nam giới chỉ là tạm thời và những đứa trẻ Bacha Posh sẽ "lột bỏ" vẻ đàn ông khi chúng bước vào tuổi dậy thì và trở lại sống như những cô gái, nhưng khốn nỗi điều này không phải lúc nào cũng dễ dàng như cởi bỏ chiếc quần, chiếc áo.

"Tập tục này có nguồn gốc từ quan niệm mê tín rằng một đứa trẻ Bacha Posh sẽ giúp "xoay chuyển số phận", để đứa trẻ tiếp theo được sinh ra trong gia đình sẽ là một cậu bé", Hashimi nói.

Ông Khoda Bakhsh Karimy, cha của Mangal, nói với phóng viên CNN rằng: "Nếu gia đình có con trai, đứa trẻ sẽ trở lại sống như một cô gái". Cho đến lúc đó hoặc đến thời điểm Mangal bước vào tuổi dậy thì, ông Khoda và vợ, bà Amena Karimy, vẫn "hạnh phúc" với đứa con gái mang dáng vẻ con trai như Mangal và những trách nhiệm mà cô bé thực hiện, chẳng hạn như "đón khách đến nhà và mời họ uống trà hoặc nhấm nháp đồ ăn".

"Tôi đã biến con gái tôi thành một cậu bé"

Sau khi có 2 cô con gái, cha mẹ của Mangal khao khát có một đứa con trai. Bà Amena kể: "Chúng tôi nuôi dạy con bé như một đứa con trai để giúp cha lo toan việc nhà".

"Tôi đã biến con gái mình thành một đứa con trai để phục vụ thức ăn và nước uống khi tôi làm việc trên sa mạc", ông Khoda tiếp lời vợ.

Trong ngôn ngữ Dari không có đại từ nhân xưng chỉ rõ giới tính như "anh ấy" hoặc "cô ấy". Nhưng Mangal lại bày tỏ rằng cô bé thích được người khác gọi mình như "cậu bé" - như trong tiếng Anh tương đương với đại từ nhân xưng "anh ta". Trong khi đó, cha mẹ của cô bé tin rằng giới tính của Mangal từ khi sinh là nữ thì vẫn không thay đổi, họ luôn gọi em là "con bé".

"Tôi yêu tất cả các con gái của mình nhưng tôi dành tình cảm cho Madina nhiều hơn khi yêu cầu con bé làm những việc như chăm sóc đàn bò hay mang thứ gì đó cho hàng xóm. Còn nếu không thì cũng chẳng có gì khác biệt giữa chúng", ông Khoda cho biết.

Bác sĩ Hashimi cho biết tư tưởng coi trọng con trai ở Afghanistan bắt nguồn từ thực tế. Trong nền kinh tế nông nghiệp chiếm chủ đạo của đất nước này, nam giới làm công việc chặt gỗ, cày ruộng, đi đây đó một mình và làm việc ở bên ngoài nhà. Và khi họ kết hôn, vợ cũng như thế hệ con cháu của họ sẽ hòa nhập vào gia đình.

Nhưng đối với phụ nữ, đó là một câu chuyện rất khác. Một cô gái được kỳ vọng sẽ "đoan trang" và "biết giúp đỡ các công việc gia đình". Khi đi ra ngoài, một cô gái "mặc cả trong chợ" hay "nhìn vào mắt người lớn" sẽ gây sốc đối với một số người.

Đối với những cặp vợ chồng không có con trai, tập tục Bacha Posh thực sự là một cách giải quyết cho những trở ngại về kinh tế - xã hội. Các dữ liệu thống kế về tập tục này rất hiếm, nhưng Hashimi nói hầu hết những người Afghanistan mà bà từng phỏng vấn để viết trong cuốn sách của mình đều biết về một đứa trẻ Bacha Posh.

Ngồi bên cạnh cha trong ngôi nhà xây bằng gạch bùn giản dị, cô bé Mangal trả lời các câu hỏi của phóng viên CNN một cách ngắn gọn, giọng nói nhỏ nhẹ. Với một nụ cười nhút nhát, nhưng nhanh nhẹn Mangal thú nhận thích làm con trai và thích được gọi là con trai.

Tuy nhiên, cô bé vẫn khẳng định: "Khi lớn lên, cháu muốn trở lại làm con gái".

Khi không phải giúp cha mẹ làm công việc trong trang trại, Mangal thích chơi bóng với những cậu bé khác trong làng, ở đó chỉ có mình em là đứa trẻ Bacha Posh.

Ông Khoda cho biết rằng "những người hàng xóm đã chấp nhận Mangal là con trai và họ chỉ nói rằng con bé nên mặc quần áo của con gái khi lớn lên". Chính ông Khoda cũng đồng ý như vậy.

"Ngay cả khi mọi người phát hiện Mangal là gái giả trai, họ cũng không thấy bận lòng vì chuyện đó. Ai nấy đều hiểu rằng đó là cách để gia đình vượt qua khoảng trống, để cố gắng điều chỉnh gia đình của họ và để giữ danh dự cùng niềm tự hào", Hashimi nói.

Thực tế, ranh giới giữa việc là con trai và con gái của Mangal cũng không rõ ràng. Khi không làm việc nông trại, em đi học tại một trường dành cho nữ sinh cùng với 4 chị em gái của mình. Nhưng, em vẫn mặc đồ nam và sử dụng tên con trai.

Ông Khoda khẳng định: "Không, tôi không coi con bé là con trai. Chúng tôi tự ý thức được rằng nó là một bé gái, trong tương lai con bé phải mặc quần áo của phụ nữ và kết hôn với ai đó".

Theo lời nhà báo Ehrari, mỗi gia đình có một cách ứng xử khác nhau khi tuân theo tập tục Bacha Posh. Một số phụ huynh thú nhận với cô rằng họ "đang cố giấu hoặc không muốn cho người khác thấy họ có con gái". Vì có 1 đứa con trai là "niềm tự hào", trong khi "có con gái là một sự xấu hổ".

"Các bậc cha mẹ khác cho biết họ rất muốn con gái mình "đạt được thành tích tốt". Nhưng trong một xã hội, nơi "mọi thứ chỉ dành cho đàn ông", Bacha Posh là cách duy nhất "con gái của họ có thể sống tự do. Quần áo của họ có thể khác nhau, nhưng sự bất bình đẳng vẫn còn đó. Đây là một sự bất công đối với phụ nữ, họ không thể là chính mình và sống như một người phụ nữ một cách tự do như họ muốn", Ehrari nói.

Đau đớn, tổn thương chỉ người trong cuộc mới hiểu

Việc trở lại sống như con gái của một đứa trẻ Bacha Posh, đặc biệt sau thời gian ngắn được hưởng các tự do của nam giới, có thể là một quá trình đầy đau khổ.

Shazia (người không muốn công khai họ tên thật) sống ở Kabul. Năm 1990, khi đó cô bé 9 tuổi, cha mẹ cô đã quyết định biến con gái thành một đứa trẻ Bacha Posh trong vòng 5 năm.

Khi nội chiến nổ ra, cha mẹ của Shazia đã gửi hai người anh của cô tới Nga để tránh phải đi lính. Tuy nhiên, khi cha cô, một doanh nhân trung lưu chuyên kinh doanh hàng hóa xuất nhập khẩu - bị mất chân trong một tai nạn, mẹ Shazia và sáu cô con gái còn lại bị mất đi trụ cột gia đình. Lúc này, cha mẹ của Shazia đã quyết định để cô con gái thứ ba, Shazia, trở thành một cậu trai.

"Đó là khi gia đình tôi quyết định cho tôi ăn mặc như con trai. Tôi phải đóng vai 1 đứa con trai", Shazia, người có tên là Mirwas, phải cắt ngắn tóc và mặc đồ nam.

Các công việc hàng ngày của Shazia cũng thay đổi đáng kể, từ dọn dẹp và cho gà ăn thành việc theo mẹ ra chợ làm việc. Đôi khi Shazia phải đi mua hàng tạp hóa một mình, điều mà cô mô tả là "một việc nặng nhọc, đặc biệt là với một cô gái trẻ".

Giờ đây Shazia đã là bà mẹ 37 tuổi của 3 cô con gái và đang làm cho một tổ chức phi chính phủ ở Mỹ, cho hay có cả thuận lợi và bất lợi khi làm một đứa trẻ Bacha Posh.

Khi sống với vỏ bọc nam giới với cái tên Mirwas, Shazia có thể thả diều, đá bóng với bọn trẻ hàng xóm và đi xe đạp của cha. Tất cả những hoạt động đó đều không được coi là bình thường nếu là một bé gái ở Afghanistan. Nhưng Shazia cũng bị chị gái và anh chị họ bắt nạt vì mặc đồ con trai, đồng thời bị giao những công việc nặng nhọc nhất.

"Trong mùa đông khắc nghiệt, tôi sẽ phải đứng xếp hàng và nhận bánh mì để nuôi gia đình. Khi ấy, tôi cảm thấy ghen tị với các chị gái vì họ được ở trong nhà ấm áp", Shazia nói.

Trong khi mọi thành viên trong gia đình đều biết về giới tính thật của Shazia thì những người xung quanh lại chẳng biết gì về điều đó và cô mô tả sự đau khổ của việc "đóng hai vai trò khác nhau trong xã hội".

"Tôi cảm thấy mất tự tin về các đặc điểm trên khuôn mặt, quần áo, tầm vóc của tôi so với các cậu bé cùng tuổi. Lối sống áp đặt này không phải là lựa chọn của tôi. Tôi bị mắc kẹt giữa việc là con gái và con trai", cô tâm sự.

Theo bác sĩ Hashimi, sự chuyển đổi giữa hai giới tính này về cơ bản vô tình gây ra "sự khủng hoảng danh tính đối với tâm lý một đứa trẻ. Cô nói rằng tập tục Bacha Posh có thể tạo ra "chứng khó nhận diện giới tính", khi đứa trẻ không hài lòng với giới tính sinh học của chúng và cảm thấy như chúng thuộc về một thế giới khác.

Shazia đã trở lại là con gái vào năm 13 tuổi khi một người chị quyết tâm can thiệp và nói rằng "thế là đủ lắm rồi". "Chị tôi thực sự, thực sự cứng rắn. Cô ấy đánh tôi, cô ấy vứt hết quần áo nam của tôi, cô ấy nói tôi phải là một cô gái", Shazia.

Cha mẹ Shazia đã đồng ý, nhưng cô ban đầu rất sợ ra ngoài vì lo hàng xóm sẽ nhìn thấy. Một vài tháng sau, gia đình chuyển đến Pakistan và Shazia đã có thể sống như một cô gái đúng nghĩa, nhưng những năm tháng tuổi thơ sống dưới vỏ bọc nam giới khiến cô "bối rối về giới tính" của mình.

Đối với nhiều đứa trẻ Bacha Posh, việc trở lại làm con gái cũng có thể buồn vui lẫn lộn như Shazia. Trong một vài trường hợp, những đứa trẻ còn không muốn trở lại cuộc sống làm phụ nữ.

Với rất ít dữ liệu thu thập được, thật khó để người ta khẳng định được liệu tập tục Bacha Posh đang dần lụi tàn hay vẫn đang phát triển. Nhưng Hashimi tin rằng Bacha Posh cuối cùng sẽ "chết dần" khi xã hội Afghanistan tiếp tục tiến nâng cao vị thế của phụ nữ trong xã hội.

Theo L.T (Helino)