Lý do Không quân Israel chiếm ưu thế vượt trội so với Iran

Hôm 16/6, phát ngôn viên Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF), Chuẩn tướng Effie Defrin tuyên bố "vào thời điểm này, chúng tôi có thể nói rằng chúng tôi đã đạt được ưu thế trên không hoàn toàn trên bầu trời Tehran".

Ưu thế trên không được hiểu là mức độ tự do khi một lực lượng quân sự có thể hoạt động trên không mà không bị đe dọa bởi các hệ thống phòng không và máy bay của đối phương.

Iran và Israel đã tiến hành các cuộc tấn công quy mô lớn, kể từ khi Israel phát động chiến dịch bất ngờ phá hủy các cơ sở hạt nhân, tên lửa, và quân sự của Iran vào ngày 13/6. Cả hai bên cho biết sẽ tiếp tục tấn công bằng máy bay không người lái (UAV) và tên lửa. Trong khi đó, Tổng thống Mỹ Donald Trump lại cho rằng Israel và Iran sẽ "đạt được một thỏa thuận".

Nhà nhiên cứu Justin Bronk tại Viện Dịch vụ Thống nhất Hoàng gia (RUSI) ở Anh nhận định, các hoạt động của Israel nhằm nhanh chóng thiết lập ưu thế trên không là “ấn tượng”, bởi họ có thể sử dụng bom rơi tự do thay vì chỉ giới hạn phóng tên lửa từ xa để tránh các hệ thống phòng không đối phương. 

Cũng theo ông, Israel đã sử dụng tiêm kích tàng hình F-35 để tìm radar phòng không của Iran, trong khi sử dụng các máy bay quân sự khác như F-16 và F-15 được trang bị tên lửa tầm xa và bom lượn để tiêu diệt chúng.

Chia sẻ với tờ Newsweek, ông William Freer, nhà nghiên cứu về an ninh quốc gia tại Hội đồng Địa chiến lược có trụ sở ở Anh, cho hay: "Không quân Israel thông qua sự kết hợp giữa tình báo, máy bay tàng hình như F-35, và vũ khí tấn công tinh vi bao gồm tên lửa đạn đạo phóng từ trên không đã có thể thiết lập ưu thế trên không chỉ trong vài ngày. Đây là một kỳ tích đáng chú ý".

Ông Freer nói thêm, điều này có nghĩa Israel có thể điều khiển các máy bay khác như F-15 và F-16 "gần như tùy ý trên không phận Iran". Song ông nhấn mạnh, bay ở độ cao thấp hơn vẫn tiềm ẩn nguy hiểm.

Ưu thế vượt trội 

Ông Frederik Mertens, nhà phân tích chiến lược tại nhóm nghiên cứu Hà Lan TNO, cho biết Israel là “một trong những lực lượng không quân giàu kinh nghiệm và năng lực nhất trên thế giới". Theo đó, Không quân Israel có lực lượng được đào tạo bài bản, trang bị máy bay hiện đại, sở hữu nhiều máy bay hỗ trợ, cũng như "kho đạn dược tiên tiến dồi dào", và còn có sự hỗ trợ về mặt hậu cần từ phía Mỹ.

Số liệu từ Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (IISS) tại Anh cho thấy, Không quân Israel có tổng cộng 340 máy bay các loại đang hoạt động. Trong đó, phi đội tiêm kích tàng hình F-35i tiên tiến thế hệ thứ 5 của Israel có 39 chiếc, cùng 75 chiếc F-15, và ước tính dưới 200 chiếc F-16.

Truyền thông Iran những ngày gần đây tuyên bố quân đội nước này đã bắn hạ 3 chiếc F-35 của Israel, nhưng Israel đã lên tiếng phủ nhận.

"Xem Iran là đối thủ chính, các nhà hoạch định chính sách của Israel đã có nhiều thập kỷ để suy nghĩ về cách đối phó. Như chúng ta hiện thấy, Israel đang kết hợp tất cả các công cụ mà họ có", ông Mertens nói.

Còn theo ông Freer, Không quân Iran "đã ở trong tình trạng báo động trước khi giao tranh với Israel bắt đầu". "Về mọi mặt và mục đích, Iran thực sự không có lực lượng không quân”, ông nhấn mạnh. 

Theo IISS, phi đội máy bay cũ của Iran ước tính có 265 chiếc có thể hoạt động bao gồm 138 chiến đấu cơ, và hơn 70 máy bay tấn công mặt đất. Phi đội của Tehran là sự kết hợp giữa các máy bay phản lực có từ thời Liên Xô như MiG-29, và máy bay do Mỹ sản xuất có từ trước cuộc cách mạng năm 1979.

Số liệu của IISS ghi nhận, Tehran có 15 máy bay phản lực F-5B, 54 máy bay F-5E và F-5F, cùng số ít máy bay F-14 Tomcat.

Ông Mertens nhấn mạnh, Không quân Iran ở trong tình trạng "thiếu thốn", và “tôi rất ấn tượng khi họ vẫn có thể duy trì hoạt động của những chiếc máy bay cũ của Mỹ, dù Washington vẫn đang áp đặt lệnh trừng phạt với Tehran”. 

"Nhưng bạn không thể mong đợi điều kỳ diệu đến từ những chiếc máy bay cổ này, bởi trong lĩnh vực không quân, công nghệ vượt trội mới mang lại lợi thế áp đảo", ông Mertens nhận định. 

Tình trạng yếu kém của Không quân Iran khiến họ buộc phải dựa gần như hoàn toàn vào các hệ thống trên mặt đất để vừa phát động tấn công, vừa đánh chặn. 

Hoạt động ngầm mở đường chiếm ưu thế

Các báo cáo từ Israel cho biết, cơ quan tình báo Mossad của nước này đã xây dựng một căn cứ UAV bí mật nằm bên trong lãnh thổ Iran. Các UAV sau đó được sử dụng để tấn công bệ phóng tên lửa đạn đạo của Iran. Israel cũng đã tuồn các loại vũ khí vào Iran, sau đó phá hủy các hệ thống phòng không của đối phương, từ đó mở đường cho dàn chiến đấu cơ hoạt động, cùng lúc đó lực lượng biệt kích nhắm vào các địa điểm phòng không ở miền trung Iran.

Ông Bronk cho biết, thành công của Israel trong các cuộc tấn công mở màn đã "dựa trên và gần như chắc chắn khai thác những thiệt hại từng gây ra" cho các hệ thống phòng không tầm xa quan trọng của Iran vào mùa thu năm 2024. 

Iran đã tiến hành 2 cuộc tấn công lớn vào Israel vào năm 2024. Cuộc tấn công đầu tiên là vào tháng 4/2024, khi Tehran bắn hơn 300 tên lửa và UAV vào Israel. Đợt tấn công trên không thứ 2 hướng đến Israel vào tháng 10/2024.

Israel cũng đã nhắm mục tiêu vào một phần hệ thống phòng không S-300 do Nga sản xuất hoạt động xung quanh thành phố Isfahan ở miền trung Iran vào tháng 4/2024. Các cuộc tấn công rộng hơn vào tháng 10 cùng năm đã phá hủy số S-300 còn lại mà Iran có thể sử dụng. 

Ông Daniel Shapiro, cựu đại sứ Mỹ tại Israel và hiện làm việc tại Hội đồng Đại Tây Dương, cho biết điều này khiến Iran "dễ bị tổn thương" trước đòn tấn công bổ sung, và trước các máy bay F-35 của Israel. Ông nói thêm, Iran sẽ không thể thay thế những tổn thất này trong ngắn hạn.

Trên thực tế, Israel cũng đã nhắm mục tiêu vào các hệ thống phòng không ở Syria vào cuối năm 2024 nhằm tạo tiền đề cho chiến dịch không kích bất ngờ vào Iran từ tuần trước. 

Theo Minh Thu (VietNamNet)