Hành trình thượng đỉnh Trump - Kim từ Singapore đến Hà Nội

Sau hội nghị thượng đỉnh đầu tiên ở Singapore hồi tháng 6 năm ngoái, quan hệ Mỹ - Triều bước vào thời kỳ tốt đẹp hơn nhưng chưa chứng kiến những thay đổi rõ ràng. Triều Tiên vẫn sở hữu vũ khí hạt nhân, còn Washington tiếp tục gia tăng các lệnh cấm vận nhằm gây sức ép tối đa đối với Bình Nhưỡng, theo Reuters.

Thực tế này cho thấy con đường hướng tới mục tiêu phi hạt nhân hóa bán đảo Triều Tiên sau hội nghị thượng đỉnh giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un ở Singapore vẫn rất gập ghềnh, chông gai, nhưng nó cũng thắp lên nhiều hy vọng vào cuộc gặp thứ hai dự kiến diễn ra ở Hà Nội vào ngày 27-28/2. Giới quan sát cho rằng cuộc gặp ở Việt Nam là cơ hội quan trọng để hai lãnh đạo đưa ra một thỏa thuận cụ thể hơn, nhằm hiện thực hóa cam kết vượt qua nhiều thập kỷ căng thẳng, xung đột giữa hai nước.

Hội nghị thượng đỉnh Singapore là sự kiện mang tính lịch sử, đánh dấu lần đầu tiên một tổng thống Mỹ đương nhiệm gặp một lãnh đạo Triều Tiên. Kết quả của nó là một tuyên bố chung gồm 4 điểm chính, trong đó hai nước nhất trí thiết lập "quan hệ mới" vì hòa bình và thịnh vượng, hợp tác cùng nhau để xây dựng "chế độ hòa bình lâu dài và ổn định trên bán đảo Triều Tiên". Bình Nhưỡng cam kết "nỗ lực hướng tới phi hạt nhân hóa toàn diện bán đảo" và sẽ cùng Washington quy tập, hồi hương hài cốt lính Mỹ thiệt mạng trong chiến tranh.

Sự kiện lịch sử này đã tạo ra một số thành quả nhất định. Ngay trước thềm hội nghị thượng đỉnh, Triều Tiên hồi tháng 5 phá hủy một số đường hầm và công trình tại bãi thử hạt nhân Punggye-ri dưới sự chứng kiến của nhiều nhà báo quốc tế, dù nước này không mời chuyên gia hạt nhân nước ngoài tới thanh sát.

Để đáp lễ, ngay sau hội nghị, Trump đưa ra tuyên bố bất ngờ về việc ngừng các cuộc tập trận chung quy mô lớn với Hàn Quốc, vốn bị Triều Tiên chỉ trích là động thái tập dượt cho chiến tranh xâm lược. Quân đội Mỹ - Hàn sau đó chỉ tiến hành những cuộc diễn tập quy mô nhỏ để duy trì khả năng sẵn sàng chiến đấu.

Triều Tiên tháng 7/2018 nhanh chóng trao trả 55 hài cốt lính Mỹ tử trận trong chiến tranh 1950-1953 mà không yêu cầu Washington thanh toán bất cứ khoản chi phí nào. Cũng trong tháng đó, các hình ảnh vệ tinh cho thấy Bình Nhưỡng đã bắt đầu tháo dỡ một số công trình tại bãi phóng vệ tinh Sohae, dù các chuyên gia Mỹ cho biết quá trình này đã bị ngừng trệ sau đó.

Triều Tiên và Hàn Quốc cũng thúc đẩy quá trình hòa giải riêng với ba hội nghị thượng đỉnh và có những bước đi nhằm giảm căng thẳng quân sự dọc đường biên giới như tháo dỡ một số trạm gác, dò gỡ mìn và thiết lập vùng cấm bay. Seoul muốn tăng cường biện pháp hỗ trợ về kinh tế với Bình Nhưỡng, nhưng điều này phụ thuộc rất lớn vào khả năng Mỹ chấp nhận nới lỏng các lệnh cấm vận áp đặt với Triều Tiên hay không.

Nhưng đoạn đường bằng phẳng sau hội nghị Singapore nhanh chóng kết thúc, khi các cuộc đàm phán tiếp theo giữa quan chức hai bên rơi vào bế tắc và dư luận bắt đầu đặt câu hỏi về những câu chữ đầy mơ hồ trong bản tuyên bố chung. Những "ổ gà" xuất hiện, khi các cuộc gặp cấp cao Mỹ - Triều nhằm thảo luận về tiến trình phi hạt nhân hóa bị hủy vào phút chót.

Sau hàng loạt cuộc hội đàm cả công khai lẫn bí mật, cả Mỹ và Triều Tiên đều không thông báo về những biện pháp mang tính bước ngoặt hướng tới phi hạt nhân hóa, nới lỏng lệnh trừng phạt hay thiết lập một "chế độ hòa bình mới" cho bán đảo. Bình Nhưỡng than phiền về việc Washington khăng khăng không chịu ký hiệp ước hòa bình hay giảm bớt lệnh trừng phạt cho đến khi Triều Tiên có những bước đi cụ thể trong tiến trình phi hạt nhân hóa.

Trong khi đó, ngày càng nhiều quan chức tình báo, quốc phòng Mỹ đưa ra những bằng chứng cho thấy Triều Tiên vẫn tiếp tục phát triển kho vũ khí của mình, dù đã chấm dứt "các hành động khiêu khích" như thử nghiệm tên lửa hay đầu đạn hạt nhân. Tình báo Mỹ khẳng định Triều Tiên nhiều khả năng sẽ không chịu từ bỏ toàn bộ vũ khí hạt nhân của mình.

Sau cuộc gặp thượng đỉnh với Kim Jong-un hồi tháng 9/2018, Tổng thống Hàn Quốc Moon Jae-in thông báo Bình Nhưỡng sẵn sàng "phá dỡ vĩnh viễn" cơ sở hạt nhân Yongbyon và cho phép thanh sát viên quốc tế tiếp cận một số bãi thử tên lửa nếu Mỹ đưa ra các nhượng bộ của họ. Nhưng đến nay, Washington chưa có bất cứ động thái nhượng bộ thêm nào, trong khi các thanh sát viên quốc tế cũng chưa được đặt chân tới cơ sở hạt nhân Yongbyon.

Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo "bay như con thoi" tới Bình Nhưỡng suốt năm qua, từng có lúc bị Triều Tiên chỉ trích vì "những đòi hỏi như xã hội đen" vì đưa ra yêu cầu phi hạt nhân hóa hoàn toàn, có thể kiểm chứng và không thể đảo ngược. Nhưng những nỗ lực của Pompeo cũng được đền đáp bằng sự "hài lòng" của Kim Jong-un và cái gật đầu về hội nghị thượng đỉnh thứ hai.

Trump cũng đón tiếp các quan chức cấp cao Triều Tiên ở Nhà Trắng và tuyên bố rằng ông cùng Kim Jong-un "yêu mến nhau" sau khi trao đổi nhiều thư tay. Trong thông điệp năm mới, Kim Jong-un khẳng định sẵn sàng gặp Trump lần nữa, nhưng vẫn cảnh báo về một "con đường mới" nếu các cuộc thảo luận với Mỹ không đạt kết quả.

Tuyên bố này của Kim Jong-un làm dấy lên những lo ngại rằng Triều Tiên có thể quay lại với con đường theo đuổi vũ khí hạt nhân và khiến những nỗ lực ngoại giao suốt năm qua đổ sông đổ biển. Mọi người chỉ thở phào khi Trump hồi tháng 1 thông báo rằng ông sẽ gặp Kim Jong-un tại Việt Nam.

Các quan chức Mỹ, Triều tới nay vẫn rất kín tiếng về một thỏa thuận có thể đạt được trong hội nghị thượng đỉnh lần hai. Stephen Biegun, đặc phái viên Mỹ về vấn đề Triều Tiên, hồi đầu tháng nói với các nghị sĩ Hàn Quốc rằng phần lớn nội dung trao đổi giữa hai bên gần đây chỉ xoay quanh vấn đề hậu cần cho hội nghị thượng đỉnh, trong khi các vấn đề mang tính thực chất hơn vẫn "cần thảo luận thêm".

Tuy nhiên, Biegun cũng tiết lộ rằng Triều Tiên đã kêu gọi Mỹ đưa ra các nhượng bộ như nới lỏng lệnh trừng phạt, tái khởi động một số dự án kinh tế liên Triều, mở một văn phòng liên lạc ở Bình Nhưỡng và ký tuyên bố chính thức chấm dứt tình trạng chiến tranh trên bán đảo. Hai lãnh đạo cũng có thể thảo luận về việc nới lệnh cấm công dân Mỹ tới Triều Tiên và cung cấp thêm viện trợ song phương.

Đổi lại, Triều Tiên sẽ tiếp tục quá trình đóng cửa tổ hợp hạt nhân Yongbyon, phá hủy một số cơ sở tên lửa then chốt trước sự chứng kiến của chuyên gia nước ngoài, các quan chức Hàn Quốc cho hay.

Truyền thông nhà nước Triều Tiên hồi tháng 12/2018 khẳng định cam kết "hướng tới phi hạt nhân hóa bán đảo" phải bao gồm việc "loại bỏ hoàn toàn mối đe dọa hạt nhân Mỹ với Triều Tiên", nhưng không nói rõ Washington cần phải thực hiện những bước đi nào để đạt được mục tiêu này. Một số chuyên gia phân tích và nghị sĩ Mỹ dự đoán Trump có thể chấp nhận giảm sự hiện diện quân sự của Mỹ ở Hàn Quốc, nhưng mức độ giảm như thế nào vẫn chưa được thảo luận giữa giới chức hai nước.

David Ignatius, bình luận viên của Washington Post, cho rằng những trắc trở sau hội nghị thượng đỉnh Singapore cho thấy cuộc gặp Trump - Kim ở Hà Nội khó có thể đạt được một thỏa thuận mang tính đột phá, bởi phi hạt nhân hóa luôn là một tiến trình đầy khó khăn và được tiến thành theo từng giai đoạn. Nhưng cuộc gặp này ít nhất sẽ vạch ra một lộ trình, nơi hướng đi và các "ổ gà" sẽ được hai bên chỉ ra một cách rõ ràng, nhằm xây dựng một nền an ninh lâu dài trên bán đảo Triều Tiên và giúp thế giới chúng ta an toàn hơn.

Trao đổi với VnExpress, giáo sư Nam sung-wook, Đại học Hàn Quốc, cũng cho rằng hội nghị Trump - Kim lần hai có thể giúp hai bên đạt được thỏa thuận về việc Bình Nhưỡng dỡ bỏ cơ sở hạt nhân Yongbyon và tên lửa đạn đạo xuyên lục địa (ICBM) để cùng Mỹ tuyên bố chấm dứt chiến tranh Triều Tiên và nới lỏng lệnh trừng phạt, nhưng dự đoán tiến trình phi hạt nhân hóa vẫn còn nhiều trắc trở "cho tới khi hai bên đạt được các kết quả cụ thể".

Harry Kazianis đến từ Trung tâm Lợi ích quốc gia, Mỹ cho rằng những kết quả cụ thể là điều rất cần thiết với hội nghị thượng đỉnh Mỹ - Triều lần hai sau khi hai bên vượt qua thời kỳ "bên bờ vực chiến tranh", nếu không "sẽ bị coi là một show truyền hình thực tế".

Theo Thành Nguyễn (VnExpress.net)