Trên đường từ Nhật Bản sang Singapore để dự hội nghị Cấp cao Đông Á (EAS), chuyên cơ chở Phó tổng thống Mỹ Mike Pence đã bay qua Biển Đông và chỉ cách các đảo nhân tạo Trung Quốc bồi đắp trái phép ở quần đảo Trường Sa của Việt Nam khoảng 30 km. Thông tin được ông Pence tiết lộ trong cuộc phỏng vấn hôm 13/11 với tờ Washington Post.
Phó tổng thống Mỹ nói rằng chuyến bay của ông là "một kiểu chiến dịch tự do hàng hải, hàng không của Mỹ". "Chúng tôi sẽ không bị đe dọa và sẽ không nhượng bộ. Chúng tôi sẽ tiếp tục thực hiện quyền tự do hàng hải", Phó tổng thống Mỹ khẳng định.
Thông tin được đưa ra trong bối cảnh Mỹ đang có lập trường ngày càng cứng rắn hơn với các hành động quân sự hóa trái phép của Trung Quốc trên Biển Đông. Ông Pence hồi tháng 10 từng cảnh báo Mỹ sẽ không lùi bước trước những động thái được coi là đe dọa từ phía Trung Quốc trên Biển Đông, đồng thời chỉ trích việc Bắc Kinh đưa tàu chiến áp sát tàu khu trục của Washington thực hiện nhiệm vụ tuần tra tự do hàng hải ở vùng biển này.
Sau đối thoại an ninh Mỹ - Trung được tổ chức tại Washington, Bộ Ngoại giao Mỹ hôm 12/11 lần đầu tiên công khai thúc giục Trung Quốc rút tên lửa tại đảo nhân tạo Bắc Kinh bồi đắp phi pháp ở quần đảo Trường Sa của Việt Nam và tái khẳng định rằng mọi quốc gia cần tránh giải quyết tranh chấp bằng những hành vi áp đặt hay đe dọa.
Đề cập tới chính sách Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương của Nhà Trắng, Phó tổng thống Mỹ cho biết chuyến đi của ông tới khu vực "nhằm cho thấy Washington không có ý định nhường lại ảnh hưởng hay quyền kiểm soát" cho Bắc Kinh.
Trong cuộc gặp trước đó tại Tokyo, Pence và Thủ tướng Nhật Shinzo Abe đã thảo luận nhiều vấn đề, trong đó có hành động ngày càng quyết liệt của Trung Quốc ở Biển Đông và trong khu vực. "Chủ nghĩa độc đoán và gây hấn không có chỗ ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương", Pence nhấn mạnh.
Phó tổng thống Pence dẫn đầu phái đoàn Mỹ dự EAS lần thứ 13 giữa các thành viên ASEAN và đối tác diễn ra tại Singapore trong hai ngày 14/11 và 15/11. Ông Pence dự kiến nêu thẳng thắn vấn đề Biển Đông với lãnh đạo các nước trong hội nghị hôm nay và thúc đẩy để đảm bảo có một bộ Quy tắc ứng xử trên Biển Đông (COC) mang tính ràng buộc.
Trung Quốc đơn phương tuyên bố chủ quyền với 90% diện tích Biển Đông bằng cách vẽ ra "đường 9 đoạn" phi pháp và tiến hành hoạt động bồi đắp, quân sự hóa đảo nhân tạo ở Trường Sa. Mỹ chỉ trích hành động này, đồng thời thường xuyên duy trì các hoạt động tuần tra tự do hàng hải trên Biển Đông theo luật pháp quốc tế.
Việt Nam luôn khẳng định chủ quyền đối với quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa, tôn trọng quyền tự do hàng hải, hàng không ở Biển Đông phù hợp với luật pháp quốc tế. Việt Nam đề nghị các nước có đóng góp tích cực và thiết thực vào việc duy trì hoà bình, ổn định, tôn trọng và thực hiện các nghĩa vụ pháp lý quốc tế liên quan, thượng tôn pháp luật trên các vùng biển và đại dương.
