Người dân có thể không xài điện của EVN

Khi thị trường bán lẻ điện cạnh tranh, khách hàng cá nhân được chọn nhà cung cấp điện cho mình. Trong ảnh: người dân đóng tiền điện tại Công ty Điện lực quận Gò Vấp, TP.HCM - Ảnh: T.T.D.

Nhiều doanh nghiệp sẽ không phải mua điện qua EVN, chấm dứt tình trạng chỉ có một người mua, một người bán điện của EVN.

Dự kiến trong tháng 7 này, Bộ Công thương sẽ phê duyệt thiết kế chi tiết, trong đó thị trường điện sẽ được tổ chức theo hướng tăng tính cạnh tranh, giảm vị thế độc quyền của EVN".

* Các giải pháp để tăng cạnh tranh trong ngành điện là gì, thưa ông?

- Thời gian qua, dù cạnh tranh nhưng các doanh nghiệp phát điện vẫn phải bán cho người mua duy nhất là EVN. Sau đó, EVN sẽ bán lại cho người tiêu dùng qua năm tổng công ty làm nhiệm vụ phân phối (Tổng công ty Điện lực miền Bắc, miền Trung, miền Nam, Hà Nội và TP.HCM).

Tới đây, ở thị trường bán buôn điện cạnh tranh, các đơn vị phát điện sẽ không chỉ bán cho EVN mà được bán cho nhiều đơn vị.

Ngay các khách hàng lớn (như các khu công nghiệp, các nhà máy như ximăng, thép...) cũng có quyền mua trực tiếp từ các nhà máy thông qua giao dịch trên thị trường điện theo các quy định của Bộ Công thương.

Như vậy, giá điện sẽ thay đổi lớn. Vì các đối tượng sẽ không phải mua trực tiếp từ EVN với khung giá do Nhà nước quy định (EVN thu) mà sẽ tự mua từ thị trường điện theo giá thị trường.

Hiểu nôm na là giống như thị trường chứng khoán, người mua và người bán điện sẽ cùng chào hàng trên sàn giao dịch và giá sẽ được khớp tự động.

Tất nhiên là giao dịch trên thị trường điện có đặc thù riêng nên các bên bán và bên mua còn ký một hợp đồng dạng tài chính để phòng tránh rủi ro cho cả bên bán và bên mua.

* Như vậy, khách hàng sẽ không bắt buộc phải qua “trung gian” EVN nữa?

- Đúng vậy. Khi vận hành thị trường bán buôn cạnh tranh, các khách hàng đủ điều kiện muốn mua điện trực tiếp từ thị trường điện sẽ không phải mua qua năm tổng công ty của EVN nữa.

Ngoài ra, Luật điện lực cũng cho phép các thành phần kinh tế được thành lập công ty bán buôn điện độc lập, có thể trực tiếp mua điện từ thị trường phát điện cạnh tranh và bán lại cho các đơn vị bán lẻ điện, giống năm tổng công ty phân phối của EVN.

Ngay cả những hộ không tham gia thị trường điện cũng được lợi. Các công ty bán buôn điện sẽ cạnh tranh với nhau, với năm tổng công ty của EVN để thu hút khách hàng.

Ví dụ, Tổng công ty Điện lực miền Bắc phải tham gia thị trường để mua điện chứ không được mua ở một mức giá cố định từ EVN, họ sẽ phải cố gắng giảm giá để bán được nhiều, nếu không, các khu công nghiệp, các khách hàng lớn có thể không mua qua tổng công ty nữa. Khách hàng cũng sẽ tăng quyền lựa chọn.

Ngoài ra, các dịch vụ kinh doanh phục vụ khách hàng như điều kiện thanh toán, đặt cọc, giao tiếp khách hàng phải tốt hơn... mới giữ chân được họ. Có thể nói khi bắt đầu thí điểm thị trường bán buôn điện cạnh tranh năm 2016, vị thế độc quyền trong mua và bán điện của EVN sẽ không còn nữa.

* Liệu có tình trạng các công ty của EVN vẫn tiếp tục mua điện từ EVN chứ không mua trên thị trường?

- Để tránh trường hợp các tổng công ty phân phối không mua điện từ thị trường, sắp tới chúng tôi sẽ quy định bắt buộc EVN phân bổ sản lượng mua điện từ thị trường về cho các tổng công ty điện lực chứ không để các tổng công ty cứ kiên quyết mua điện từ EVN.

* Người dân được lợi gì và bao giờ có thể tự chọn nhà cung cấp ?

- Chắc chắn người dân sẽ được lợi. Thị trường bán buôn sẽ tạo động lực để các tổng công ty điện lực phải giảm chi phí, nâng cao chất lượng dịch vụ khách hàng để cạnh tranh. Các đối tượng được mua trực tiếp từ thị trường sẽ dần được mở rộng ra.

Tiến tới thị trường bán lẻ điện cạnh tranh, các khách hàng cá nhân cũng sẽ được chọn nhà cung cấp điện cho mình. Họ cũng có quyền tham gia thị trường (chấp nhận giá thị trường có thể lên rất cao hoặc xuống thấp) hay vẫn mua điện từ các tổng công ty điện lực (giá do Nhà nước quy định).

Sau khi thực hiện thị trường bán buôn cạnh tranh, đến năm 2021 sẽ bắt đầu thực hiện thị trường bán lẻ cạnh tranh kể trên. Sẽ phải chuẩn bị rất nhiều, từ hệ thống lưới điện, thiết kế thị trường... để đảm bảo quyền lợi và được cung cấp điện cho các bên liên quan, nhất là người dân trước khả năng biến động giá.

* Kinh nghiệm cho thấy nhiều khi theo thị trường, giá tăng chứ không phải giảm, thưa ông?

- Hiện nay EVN phải mua điện từ tất cả nhà máy, từ thủy điện, nhiệt điện khí đến điện gió, điện mặt trời... dù đắt dù rẻ vẫn phải mua. Và khi các yếu tố đầu vào như giá nhiên liệu, tỉ giá tăng trong khi giá điện được Nhà nước chưa cho phép điều chỉnh, EVN bị lỗ như đã thấy.

Trong thị trường điện, giá điện sẽ được xác định trên cơ sở cân bằng giữa bên cung là các đơn vị phát điện và bên cầu là khách hàng sử dụng điện. Mà đã là thị trường thì có lúc thấp lúc cao.

Ví dụ vào mùa mưa, khi các nhà máy thủy điện chào giá thấp, giá thị trường có nhiều khả năng xuống thấp. Ngược lại vào mùa khô, khi hệ thống có nhu cầu cao, giá điện sẽ lên cao.

Tất nhiên, để giá điện không có những biến động quá lớn, Nhà nước sẽ phải có các biện pháp như quy định mức giá trần các nhà máy điện được phép chào trên thị trường điện...

Nếu hợp lý hóa được sản xuất, mua được thời điểm rẻ, khách hàng sẽ có lợi, có khả năng giảm được chi phí mua điện chứ không chỉ tăng.