Ngày càng nhiều người trẻ thích quan hệ tình dục bằng miệng: BS 'mách nước' 2 cách giảm nguy cơ lây nhiễm HPV và ung thư

Ung thư hầu họng hiện được xem là một căn bệnh có ảnh hưởng nhiều đến giới trẻ. Theo một báo cáo của chương trình Giám sát, Dịch tễ học và Kết quả cuối cùng (Surveillance, Epidemiology, and End Results) của Viện Ung thư quốc gia Hoa Kỳ, ung thư hầu họng gia tăng đáng kể trong những người từ 20 đến 44 tuổi.

Ở Hoa Kỳ, virus u nhú ở người (human papillomavirus-HPV) là nguyên nhân gây ra 70% trường hợp ung thư hầu họng. 

Đây là một loại virus thường lan truyền qua đường tình dục, gồm hơn 160 chủng khác nhau. Trong đó, có khoảng 25 chủng HPV liên quan đến những tổn thương trong miệng. Trên 90% trường hợp ung thư đầu mặt cổ do virus u nhú có liên quan đến chủng HPV16. Chủng này có mối liên quan tới ung thư miệng (20%), ung thư hầu họng (60-80%) và đang có xu hướng tăng nhanh.

Trong số 2.824 ca ung thư hầu họng được báo cáo trong 23 nghiên cứu tại Mỹ, HPV16 được phát hiện trung bình ở 60,2% bệnh nhân. Chúng có xu hướng cao hơn ở niêm mạc hầu họng, đặc biệt tại amiđan và phía sau của lưỡi so với các vị trí khác của đầu cổ.

Đường lây truyền của virus HPV có liên quan mật thiết với hành vi tình dục

Các hành vi tình dục này bao gồm: quan hệ tình dục sớm, có nhiều bạn tình, không sử dụng bao cao su và quan hệ bằng đường miệng.

Tuy cơ chế thật sự của việc lây truyền virus HPV vẫn còn chưa được sáng tỏ, nhiều nghiên cứu hiện nay trên thế giới cho thấy hành vi quan hệ tình dục không an toàn là yếu tố nguy cơ quan trọng nhất của ung thư đầu mặt cổ có biểu hiện dương tính với virus HPV, lây truyền từ vùng sinh dục sang vùng miệng.

Một nghiên cứu có nhóm đối chứng cho thấy nguy cơ nhiễm HPV cao gấp đôi ở những người quan hệ đường miệng với hơn một bạn tình và cao gấp 5 lần ở những người có hơn 6 bạn tình.

Nam giới có thể có nhiều nguy cơ phát triển ung thư hầu họng hơn so với phụ nữ 3-5 lần vì số lượng bạn tình quan hệ tình dục bằng miệng nhiều hơn khoảng 2,5 lần. Điều này cũng đúng trong nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới vì họ thường có nhiều bạn tình và cũng thường quan hệ tình dục bằng miệng.

Hành vi tình dục này xuất hiện trong mọi lứa tuổi, sắc tộc, và có thể bắt đầu sớm từ khi còn là học sinh trung học cơ sở. Đáng ngại hơn, quan hệ tình dục bằng miệng dần trở nên phổ biến trong thanh thiếu niên và trẻ em trung học, vốn là đối tượng với tâm lý vẫn còn non nớt và chưa có nhận thức đầy đủ về hậu quả của hành động bản thân. 

Đây là một trong những nguyên nhân cho sự gia tăng ung thư hầu họng do HPV hiện nay trên toàn thế giới.

Không chỉ trong thanh thiếu niên hay người châu Á vốn dè dặt khi tìm hiểu kiến thức về tình dục mà vẫn còn không ít người cho rằng oral sex không phải là quan hệ tình dục thực thụ. Trong một khảo sát với khoảng 500 sinh viên đại học ở tiểu bang Kentucky, Mỹ năm 2007, có đến 80% sinh viên tin rằng quan hệ tình dục bằng miệng không phải thực sự là quan hệ tình dục.

Nhận thức này có thể giải thích về tỉ lệ 89% sinh viên được khảo sát cho biết có quan hệ tình dục bằng miệng với nhiều bạn tình mà không dùng phương pháp bảo vệ, cũng như sự phổ biến của quan hệ tình dục bằng miệng ở các cặp vợ chồng trước hôn nhân. 

Do đó, cần nhấn mạnh một lần nữa vai trò quan trọng của các bác sĩ chăm sóc sức khỏe ban đầu trong việc giáo dục cộng đồng phòng các bệnh lây truyền qua đường tình dục.

Biểu hiện khi nhiễm virus HPV ở vùng hàm mặt

Mụn cơm (Verruca Vulgaris)

Dạng này không phổ biến ở miệng, chủ yếu do HPV2 và HPV4 gây ra. Tổn thương có dạng nhú màu trắng, nhô lên khỏi bề mặt niêm mạc, sần sùi. Hầu hết loại này không lan rộng và có thể biến mất trong vòng 2 năm, tuy nhiên một số tổn thương cũng có thể tiến triển thành ung thư.

Tăng sinh thượng bì nhiều ổ (Bệnh Heck)

Dạng này phổ biến nhất ở trẻ em, do HPV13 và HPV32 gây ra, chủ yếu nằm trên niêm mạc môi, má. Tổn thương biểu hiện thành một cụm như đá cuội với nhiều sẩn nhỏ, hơi gồ.

Các yếu tố nguy cơ lây nhiễm là điều kiện vệ sinh kém, gien HLA-DR4,… Dạng này cũng đã được báo cáo ở những bệnh nhân bị suy giảm miễn dịch. Tổn thương có nguy cơ ác tính thấp và tự biến mất sau vài tháng đến vài năm.

Biểu hiện giống sùi mào gà (Condyloma Accuminatum)

Dạng này phổ biến ở thanh thiếu niên và người trẻ, thường do tuýp nguy cơ thấp HPV6 và 11 gây ra, và có thể phát triển thành dạng bất thường hoặc ung thư, đặc biệt nếu bị nhiễm với tuýp nguy cơ cao HPV16 và 18. Tổn thương to dần, sùi lên trông giống hoa súp lơ hoặc mào con gà.

U nhú ở miệng (Oral Squamous Papilloma)

U nhú xảy ra ở nhiều độ tuổi với tỉ lệ hiện khoảng 1 trên 250 người lớn. Tổn thương màu hồng hoặc trắng, có thể đơn độc hoặc mọc thành từng đám dạng nhú.

Loại này thường khó phân biệt với biểu hiện mụn cơm hoặc sùi mào gà như đã mô tả ở trên, và thường do các tuýp HPV nguy cơ thấp gây ra.

Điều trị

HPV phổ biến đến nỗi gần như tất cả những người có quan hệ tình dục đều nhiễm virus này tại một thời điểm nào đó trong đời. Trong phần lớn trường hợp, những người nhiễm HPV thường không biểu hiện triệu chứng, tự khỏi và không gây ra bất cứ vấn đề nào về sức khỏe. 

Một số người phát hiện nhiễm HPV khi bị mụn sinh dục, hay khi có kết quả xét nghiệm tầm soát những tổn thương tiền ung thư và ung thư tại cổ tử cung bất thường ở nữ giới (còn gọi là xét nghiệm PAP). Đôi khi nhiễm HPV sẽ kéo dài hơn, thậm chí hàng chục năm mới phát triển thành bệnh ung thư.

Tuy ung thư vùng đầu cổ là bệnh lý nghiêm trọng nhưng một điều may mắn là tỉ lệ sống còn của bệnh nhân ung thư hầu họng dương tính với HPV tốt hơn các loại ung thư đầu mặt cổ khác). 

Loại ung thư này đáp ứng khá tốt với các phác đồ điều trị bằng phẫu thuật hoặc xạ trị cho các tổn thương nhỏ, hoặc liệu pháp kết hợp cho các tổn thương lớn hơn liên quan đến hạch bạch huyết.

Phòng tránh

Các nhà nghiên cứu hiện vẫn đang tiếp tục tìm các phương pháp để phòng tránh lây nhiễm virus gây u nhú ở người qua đường miệng, nhằm làm giảm nguy cơ xảy ra ung thư.

Biện pháp tuy đơn giản nhưng quan trọng là sử dụng bao cao su đúng cách sẽ làm giảm đáng kể nguy cơ lây nhiễm HPV và phát triển ung thư. Tốt nhất là tiêm vắc xin ngừa HPV.

Các đối tượng sau đây cũng nên đi tiêm vắc xin HPV:

- Tất cả đối tượng đến 26 tuổi nếu chưa được tiêm vắc xin đầy đủ khi còn nhỏ.

- Nam giới có quan hệ tình dục đồng tính cho đến 26 tuổi.

- Người chuyển giới cho đến 26 tuổi.

- Người trẻ mắc một số tình trạng suy giảm miễn dịch (bao gồm cả HIV/AIDS) cho đến 26 tuổi.

- Có thể tiêm ở người từ 27-45 tuổi, tùy đối tượng.

Tiêm phòng HPV đã được chứng minh có hiệu quả trong việc giảm tỷ lệ nhiễm trùng sinh dục và sự phát triển của ung thư biểu mô cổ tử cung tại chỗ, là tiền thân của ung thư biểu mô cổ tử cung xâm lấn ở phụ nữ trẻ. Các nghiên cứu sơ bộ cho thấy tiêm phòng HPV có thể làm giảm nguy cơ nhiễm HPV dai dẳng ở miệng. 

Cho đến nay, người ta đã chứng minh được rằng tiêm phòng HPV tạo ra các kháng thể đặc hiệu với HPV và nồng độ của chúng tăng lên trong nước bọt. Điều này ủng hộ quan điểm vắc-xin HPV có hiệu quả trong việc ngăn ngừa các bệnh đầu cổ do HPV gây ra.

Những người trẻ tuổi có thực hành quan hệ tình dục bằng miệng nên cân nhắc tiêm phòng HPV, vì nó đã được chứng minh là có hiệu quả trong việc giảm nguy cơ mắc bệnh sùi mào gà do HPV gây ra.

Mặc dù mối liên hệ của virus HPV với ung thư đã được biết đến, nhưng quá trình gây ung thư của virus HPV vùng đầu cổ vẫn còn chưa hoàn toàn sáng tỏ. Hơn nữa, chỉ có một phần nhỏ những người nhiễm HPV ở vùng miệng phát triển thành ung thư hầu họng, do đó các yếu tố khác vẫn có vai trò nhất định trong tiến triển của ung thư.

Quan trọng nhất, virus HPV ở người còn có thể được loại bỏ tự nhiên bằng các biện pháp hỗ trợ nâng cao hệ miễn dịch như duy trì lối sống lành mạnh, thường xuyên luyện tập thể dục thể thao, ngủ đủ giấc, không hút thuốc lá, vệ sinh răng miệng thường xuyên, ăn cân bằng nhiều rau xanh, trái cây và ngũ cốc nguyên hạt.

Theo BS. Trần Minh Cường (Doanh Nghiệp & Tiếp Thị)