Mãn dục nam - Hiểu để ứng phó phù hợp

Mãn dục nam có đặc trưng là thiếu hụt nồng độ androgen huyết thanh kèm theo hoặc không kèm theo giảm độ nhạy của gen với androgen. Nội tiết tố nam (nhất là nội tiết tố testosterone) giảm sút liên quan đến quá trình lão hóa của tuổi già. Ở người có tuổi việc sản xuất các nội tiết tố giảm sút. Ở phụ nữ, tuổi càng cao lượng nội tiết tố nữ càng giảm do sự suy thoái của buồng trứng, kéo theo là hàng loạt các triệu chứng sẽ xảy ra trong thời kỳ mãn kinh, nhưng ở nam giới lượng nội tiết tố nam thường không giảm đột ngột mà giảm từ từ, kéo dài nên các triệu chứng mãn dục của nam giới thường không rõ ràng và mạnh như ở nữ giới.

Nội tiết tố nam được chi phối bởi hệ trục dưới đồi-tuyến yên-tinh hoàn, trong đó, hệ dưới đồi - tuyến yên là trung tâm điều hòa sự hoạt động từ trung ương thần kinh tới tinh hoàn. Từ nội tiết tố hướng sinh dục GnRH (gonadotropin releasing hormone) tác động lên tuyến yên sản xuất nội tiết tố LH (luteinizing hormone) có tác động lên các tế bào Leydig của tinh hoàn để sản xuất ra testosteron. Testosteron có tác dụng thúc đẩy hoặc làm suy giảm hoạt động của rất nhiều cơ quan quan trọng trong cơ thể con người.

Nguyên nhân dẫn đến mãn dục nam

Sự suy giảm của nội tiết tố nam là nguyên nhân dẫn đến tình trạng mãn dục ở nam giới. Tuổi càng cao, sự suy thoái của các cơ quan trong đó có hệ trục dưới đồi - tuyến yên - tinh hoàn, hoặc các bệnh lý làm rối loạn nhịp hoạt động của hệ này cũng gây ra tình trạng giảm các nội tiết tố nam giới. Ngoài ra, ở người có tuổi bản thân sự suy thoái số lượng các tế bào Leydig ở tinh hoàn cũng khiến suy giảm testosterone, cho dù nội tiết tố LH của tuyến yên có tăng lên để kích thích tinh hoàn sản xuất testosteron. Một số các loại thuốc có tính chất kháng androgen như: Các nội tiết tố estrogen, dùng các loại thuốc glucocorticoid, thuốc hướng thần kinh, tâm thần, một số bệnh lý như đái tháo đường, suy tuyến yên, các khối u vùng tuyến yên, tinh hoàn, u tuyến thượng thận cũng là nguyên nhân gây giảm testosteron. Chế độ dinh dưỡng giàu chất xơ cũng là nguyên nhân giảm testosterone (một số nghiên cứu ở nam giới tuổi từ 19 đến 56 được chia ra làm hai nhóm, một nhóm ăn nhiều chất xơ, một nhóm ăn nhiều chất đạm trong vòng 10 tuần lễ. Kết quả cho thấy nhóm ăn nhiều chất đạm có nồng độ testosteron cao hơn nhóm ăn nhiều chất xơ). Các stress kéo dài hay những người có thói quen dùng nhiều bia rượu, thuốc lá, ma túy đều làm giảm sản xuất testesteron của cơ thể.

Biểu hiện của mãn dục nam

Nói đến mãn dục nam người ta thường chỉ nghĩ đến các vấn đề có liên quan đến tình dục nam giới mà không mấy người biết rằng nội tiết tố nam có ảnh hưởng đến sức khỏe chung của cơ thể về cả tinh thần và trí lực. Tự cảm nhận rõ nhất của các đấng mày râu khi biết mình bắt đầu có những triệu chứng của “tuổi già” đó là các rối loạn về niệu dục như giảm ham muốn tình dục, giảm độ cương dương, giảm số lần giao hợp, giảm lượng tinh trùng, tinh dịch...

Những thay đổi bên ngoài của cơ thể khiến nam giới có thể nhận thấy như tăng khối lượng cơ thể chủ yếu là tăng lớp mỡ tập trung nhiều ở bụng và vú, nam giới hay bị béo bụng và vú to. Ngược lại với sự tăng trưởng của tế bào mỡ khi nội tiết tố testosteron giảm, các khối lượng không có mỡ như khối lượng các cơ và lực cơ lại giảm, vì thế nam giới khi bước vào độ tuổi này vận động, lao động dễ bị mệt và mỏi cơ. Cũng do tác động qua lại đó mà người ta nhận thấy sự tập luyện vận động cơ bắp làm cho lượng testosteron trong cơ thể tăng lên. Vì thế những người luyện tập thể dục thể thao thường xuyên thì chuyện phòng the cũng tốt hơn những người lười vận động.

Testosteron giúp cho sự phát triển kết cấu của xương do mật độ tinh thể calcium tăng trưởng. Sự giảm sút nồng độ testosteron trong máu khiến cơ thể giảm hấp thu calcium dễ gây ra bệnh loãng xương, thường gặp ở những xương bè, xương cổ tay, cổ xương đùi. Tình trạng loãng xương làm tăng nguy cơ gãy xương khi chỉ cần một va chạm nhẹ. Sư suy giảm nội tiết tố tình dục gây loãng xương ở nam và nữ có khác nhau. Ở nữ giới, estrogen hạ thấp đột ngột ở thời kỳ tiền mãn kinh và mãn kinh làm giảm độ kết cấu xương đột ngột khiến tình trạng loãng xương xảy ra nhanh hơn và nặng nề hơn ở nam giới. Nội tiết testosteron ở nam giới giảm từ từ và tùy theo lứa tuổi nên tỉ lệ loãng xương, gẫy xương ở nam giới gặp muộn hơn nữ giới.

Testosteron có thể tác động lên sự kháng lại insulin và sự điều tiết của các chất dẫn truyền thần kinh có tác dụng co mạch hơn là làm tăng lipid gây xơ vữa mạch vành. Nhưng khi đánh giá sự liên quan giữa nồng độ testosteron và mức độ nặng của bệnh mạch vành cho thấy tình trạng giảm testosteron trong máu lại là yếu tố nguy cơ đối với bệnh mạch vành. Cùng với các yếu tố thuốc lá, tăng huyết áp và tăng lượng cholesterol máu thì testosteron giảm thấp gây ra hàng loạt các rối loạn chuyển hóa trên các tế bào cơ trơn gây chít hẹp, xơ cứng do xơ vữa động mạch. Người bệnh có thể cảm nhận từng đợt tim đập nhanh, hồi hộp, cơn đau thắt ngực, thay đổi huyết áp...

Cũng giống như nữ giới, làn da là một “gương” phản chiếu rõ nét nhất sự hiện diện của các nội tiết tố nam giới. Testosteron cũng như dihydrotestosteron tạo nên một hình thái từ màu sắc, độ căng bóng, chun giãn của da theo từng lứa tuổi. Làn da của người càng có tuổi càng trùng và là hậu quả của quá trình lão hóa da do nội tiết tố giảm dần và quá trình chịu tác động tích tụ của tia cực tím ánh nắng mặt trời tăng lên. Các triệu chứng như dễ mất ngủ, ngủ ngáy, hay rụng tóc, móng tay, móng chân mỏng, dễ gẫy cũng là biểu hiện của cơ thể khi nội tiết thay đổi.

Ngoài ra, khi nồng độ testosteron giảm cũng sẽ làm cho sức khỏe chung của cơ thể giảm sút, giảm sinh khí, mệt mỏi, giảm hứng thú, giảm độ hăng hái trong công việc, thay đổi tâm tính, khó tập trung, hay cáu gắt...

Các triệu chứng về cận lâm sàng để đánh giá tình trạng trên có thể thấy là xét nghiệm sinh hóa để đánh giá chức năng của các cơ quan toàn thân trong cơ thể như chức năng gan, thận, bộ xét nghiệm lipid máu. Các xét nghiệm nội tiết sinh sản LH, FSH, prolactin, estradiol, testosteron trong đó tiêu chuẩn vàng để xác định bệnh cảnh này là xét nghiệm nồng độ testosteron trong máu giảm hơn mức bình thường (giá trị bình thường 10-35 nmol/lít).

Chữa trị mãn dục nam bằng cách nào?

Biện pháp điều trị chung cho tình trạng này là việc phối hợp chế độ ăn uống, sinh hoạt, tâm lý liệu pháp và thuốc hỗ trợ. Điều quan trọng để nhận ra những vấn đề này là có thái độ quan tâm đến người cao tuổi cũng như tình dục ở người già. Là những người “nhạy cảm” và có nhiều tâm sự nên người cao tuổi rất cần sự quan tâm, chia sẻ của gia đình, xã hội, đồng thời cần có những công việc thích hợp sau khi nghỉ hưu. Chuyện tình dục nên được duy trì nhưng phụ thuộc vào khả năng, sức khỏe của từng người sao cho thoải mái, hòa hợp và không gắng sức quá nhiều. Có thể dùng một số chất bôi trơn để giúp cho việc sinh hoạt tình dục được dễ dàng và thuận lợi hơn. Cần có sự chia sẻ, thông cảm và hỗ trợ nhau từ đối tác trong mỗi lần ân ái.

Việc dùng thuốc theo nguyên tắc cơ bản là bồi phụ testosteron, được chỉ định ở những người cao tuổi có lượng testosteron trong máu thấp và có biểu hiện của mãn dục nam. Tuy nhiên việc bồi phụ testosteron chống chỉ định ở những người bị ung thư tuyến tiền liệt, ung thư vú. Những người có suy tim tiến triển, tăng sinh lành tính tuyến tiền liệt, tăng hồng cầu... vì vậy cần hỏi ý kiến bác sĩ trước khi bổ sung testosteron.

Để đối phó với quá trình mãn dục nam, các đấng mày râu cần có sự hiểu biết thấu đáo và khi gặp các bất thường cần có sự tư vấn của thầy thuốc nam khoa để được giải quyết thỏa đáng, tránh tự ý chữa bệnh, tự mua thuốc, hoặc nghe theo lời mách bảo mà kẻo rước họa vào thân.

Theo BS. Nguyễn Thị Hương (Sức Khỏe & Đời Sống)