Vén màn câu chuyện đằng sau những lùm xùm mệt mỏi của Oscar 2019

Vào ngày 11/02 vừa qua, chủ tịch Viện Hàn lâm John Bailey thông báo rằng phần trao giải của bốn hạng mục: Quay phim, Dựng phim, Làm tóc và Hóa trang, Phim ngắn sẽ diễn ra vào lúc quảng cáo giữa giờ. Tất cả những phần này sẽ không bị cắt đi mà sau đó sẽ được chiếu lại trong buổi phát sóng trực tiếp. Quyết định này được Ban tổ chức (BTC) đưa ra dưới sức ép của nhà đài ABC nhằm giảm thời lượng của Oscar xuống còn đúng 3 tiếng.

Tuy vậy, hành động này đã vấp phải làn sóng phản đối mạnh mẽ không chỉ từ khán giả mà còn của cả Hollywood, cho rằng Oscar lần thứ 91 không tôn trọng những người trong ê kíp làm phim. Cuối cùng, chỉ 5 ngày sau, BTC đã phải rút lại quyết định của mình và vẫn chiếu trực tiếp phần trao thưởng của bốn hạng mục trên. Liệu đây chỉ đơn giản là Oscar đang "bắt nạt" những người làm phim, hay còn có lí do gì ẩn giấu sau đó?

Bộ máy lãnh đạo Oscar và chủ tịch John Bailey không cùng tiếng nói

Ban điều hành của Viện Hàn lâm

Ban Điều hành của Viện Hàn lâm Khoa học và Nghệ thuật Điện ảnh (AMPAS) là tập hợp của 51 lãnh đạo cao cấp đến từ 17 nhánh, cộng thêm 3 đại diện thiểu số, Bailey và CEO Dawn Hudson, tạo thành một bộ máy với 54 tiếng nói khác nhau. Vì vậy, tình trạng "chín người mười ý" là điều dễ hiểu.

Nhiều thành viên hội đồng cho rằng số lãnh đạo như vậy là quá nhiều để có thể cùng nhau đi đến một quyết định chung, với việc bất đồng quan điểm thường xuyên xảy ra. (Một số lãnh đạo đã tự nguyện xin từ chức như Bill Mechanic, Kathleen Kennedy, và Cheryl Boone Isaacs.) Có người cho rằng Viện Hàn lâm nên giảm số lượng lãnh đạo từ mối nhánh từ 3 xuống 2 để có được một ban điều hành thống nhất hơn.

Khi nhà quay phim kì cựu 76 tuổi John Bailey được bầu lên làm chủ tịch Viện Hàn lâm, ông không biết mình sẽ phải đương đầu với những thử thách nào. Với tư cách của một lão làng trong nghề với uy quyền nhất định, ông cũng đã cố gắng lãnh đạo tập thể này, nhưng để một bộ máy đông đúc như vậy nhất trí với nhau thực sự rất khó.

Bailey không phải là người có kỹ năng truyền thông tốt. Nhà báo Anne Thompson, tổng biên tập của IndieWire, đã chia sẻ: "Một tiếng sau khi chuyện trò thân mật với Bailey ở Telluride, anh ấy bước đi như chúng tôi không hề quen biết nhau vậy." Một năm sau, khi bà chúc mừng ông vì đã bỏ giải Phim đại chúng xuất sắc (Best Popular Film) tại Oscar năm nay, Bailey bỗng trở nên tức giận.

Dù đã muộn màng, ông nhận ra rằng nếu không định nghĩa đúng ý định của mình ngay từ đầu thì sẽ khiến tất cả mọi người được tự do suy diễn theo chiều hướng xấu nhất. Ngay cả những thành viên của Viện cũng có những phản hồi tiêu cực về ông. Tại một sự kiện gần đây ở Bảo tàng Viện Hàn lâm, cựu biên tập của tờ Variety Peter Bart nói rằng Bailey là "người thô lỗ nhất mà ông từng gặp", và Bailey thậm chí còn không biết ông là ai.

Nỗ lực đổi mới bất thành và cơn khủng hoảng truyền thông leo thang

Bailey từng nói: "Những giải thưởng như thế này không phải là một nghi thức hình tượng được tổ chức đi tổ chức lại giống nhau mỗi năm. Dựa theo lịch sử của Viện Hàn lâm cũng như chính giải Oscar, nhiều hạng mục, cũng như các nhánh làm phim, đều có thể được thêm vào hoặc lược bớt đi. Giải thưởng này là một thực thể sống luôn vận động, cũng như concept của bất cứ loại hình nghệ thuật nào khác, đặc biệt nó lại là một loại hình mang nặng tính kĩ thuật như điện ảnh."

Nhiều nhà sản xuất cũng đã cố gắng đổi mới Oscar 2019 bằng cách giảm thời lượng phát sóng xuống còn 3 tiếng nhưng bất thành. Có người cho rằng chỉ nên biểu diễn 2 trên 5 ca khúc được đề cử (Lady Gaga đã xoay chuyển tình thế), có người lại cho rằng những người đã thắng Oscar năm ngoái trao giải năm nay là không cần thiết. Sau nhiều chỉ trích, cuối cùng Oscar năm nay phải theo truyền thống, vẫn có 5 ca khúc được hát và Allison Janney vẫn lên trao tượng cho Nữ phụ xuất sắc.

Cứ mỗi lần như vậy, thì nơi mà những bất đồng quan điểm giữa BTC và công chúng được dịp sinh sôi chính là Film Twitter, một nơi mà các mọt phim cứng cựa có thể thi nhau phân tích, tranh biện, thể hiện những ý kiến trái chiều về Oscar. Đương cử như vụ việc của danh hài Kevin Hart, những dòng tweet cũ miệt thị người đồng tính của anh được đào lên, đích thân CEO của Viện Hàn lâm đã yêu cầu Hart phải xin lỗi, nhưng ông không ngờ rằng Hart cũng bỏ luôn vị trí dẫn chương trình năm nay. Việc chiêu dụ anh về làm MC, mục đích là để câu kéo fan của Hart xem Oscar, hóa ra cũng thành công cốc.

Về những lùm xùm gần đây nhất liên quan đến việc bỏ bớt màn trao giải, thực ra thông tin về việc này đã có từ tháng 8 năm ngoái, nhưng lúc đó công chúng lại đang chú ý hơn đến một lùm xùm khác là hạng mục Phim đại chúng xuất sắc. Bailey tự tin rằng mình là có thể làm gương cho mọi người, ông đã chiếu một đoạn clip ngắn cho những nhánh thuộc về phần thủ công, để họ thấy một màn phát biểu nhận giải nên như thế nào. Và tất cả ban điều hành đều đồng ý với ông.

Tuy vậy, mọi chuyện mới thực sự "tức nước vỡ bờ" khi ông công bố tên của 4 hạng mục sẽ bị chỉnh sửa khỏi phần phát sóng trực tiếp Oscar (bao gồm hạng mục Quay phim của ông và Dựng phim của vợ Carol Littleton.) Đạo diễn Guillermo del Toro, người thắng Oscar năm ngoái và thậm chí là đạo diễn được đề cử năm nay Alfonso Cuarón cùng lên Twitter để phản đối quyết định này. Diễn viên Russell Crowe với hơn 2,7 triệu người theo dõi đã tweet rằng Viện Hàn lâm "ngu hết chỗ nói". Tất cả mọi người đều nghĩ rằng những hạng mục kia sẽ bị "xử trảm" khỏi Oscar 2019.

Nhưng cuộc phản pháo không dừng lại ở đó, một lá thư ngỏ chỉ trích Oscar 2019 được công bố và nhận được hơn 650 chữ ký, bao gồm cả những đạo diễn và nhà quay phim đầu ngành như Spike Lee, Quentin Tarantino và Roger Deakins. Cho đến nước này, Viện Hàn lâm đã phải gửi một email trình bày các chi tiết rõ ràng hơn, trấn an mọi người rằng Oscar vẫn hết sức tôn trọng những nhà quay phim, dựng phim và các chuyên gia trang điểm, làm tóc. Đồng thời, email cũng trách móc báo chí và mạng xã hội vì đã đẩy sự việc đi xa hơn thực tế. Nhà sản xuất Donna Gigliotti cũng nhấn mạnh sẽ không có màn phát biểu nào bị cắt cả nếu như nó không vượt quá 90 giây.

Có thể thấy rằng ở đây cách mà BTC truyền tải thông điệp là vấn đề chính. Những thay đổi không được thông tin đầy đủ, khiến mọi người hiểu sai, hậu quả là một thảm họa PR vượt ngoài tầm kiểm soát. Nếu như kế hoạch được tung ra một cách cẩn thận hơn, cùng với sự hỗ trợ từ báo giới, thì có lẽ công chúng đã không hà khắc đến vậy. Nhưng Bailey chỉ gửi vỏn vẹn một email cho các thành viên, mà nhiều người còn không hiểu nội dung email muốn nói là gì. Sau đó, tất cả chỉ như đổ thêm dầu vào lửa.

Mâu thuẫn nội bộ

"Cái ban lãnh đạo này chả làm được cái gì ra hồn cả," một trong số những người thuộc nhánh thủ công bầu chọn trong Viện Hàn lâm nhận xét. "Tôi bực mình vì họ bất tài đến nỗi có những chuyện đơn giản như MC mà cũng không giải quyết được. Giờ thì chương trình sẽ không có ai dẫn. Còn những bản nhạc kia thì cũng tệ nốt, một bài hát không được viết ra để biểu diễn trong một chương trình mà là để lồng vào phim. Khi tách ngữ cảnh phim ra khỏi bài hát thì chỉ kéo chất lượng của chương trình đi xuống."

Thực ra ban đầu mọi chuyện rất đơn giản, nhiều thành viên ban bình chọn của Viện Hàn lâm đều đồng ý với việc chỉnh sửa bài phát biểu dựa theo nguyên mẫu được Bailey cho đội thủ công xem. Họ hiểu được rằng chương trình cần phải ngắn lại để giữ tỉ lệ người xem được cao ổn định. Phía Quay phim và Dựng phim xung phong được chỉnh sửa để làm gương cho các ban bệ khác. Theo kế hoạch, bốn giải thưởng kia sẽ được trao vào buổi nghỉ quảng cáo đầu và màn phát biểu nhận giải sẽ được chiếu lại đầy đủ vào phần cuối chương trình. "Nếu không nói thì cũng không ai nhận ra sự khác biệt," một nhà thiết kế phục trang chia sẻ.

Bên cạnh áp lực từ bên ngoài, điều mà Bailey không ngờ nhất chính là việc các thành viên trong nhánh quay lưng lại với ông, dưới sức ép của Hiệp hội các nhà Quay phim Hoa Kỳ (ASC). Trớ trêu thay, đây cũng là đơn vị đã từng trao giải Thành tựu Trọn đời cho ông. Đây là một sự xấu hổ rất lớn dành cho người đứng đầu của Viện Hàn lâm, vì các chuyên gia đều nghĩ rằng mọi người sẽ ủng hộ Bailey.

"Ông ấy đã bị đánh gục", một thành viên ban điều hành chia sẻ. "Liệu có ai biết được Oscar năm nay sẽ dài 3 tiếng hay không? Những bộ phim hay và chương trình mà Glenn Weiss và Donna Gigliotti đang sản xuất mới là những gì quan trọng ngay lúc này."

Oscar 2019 chứng kiến nhiều sự đổi mới chưa kịp xuất hiện mà đã chết từ trong trứng nước trước áp lực bên ngoài và cả bên trong Viện Hàn lâm. Dù cho có nhận được bao nhiêu lời phàn nàn đi nữa thì đây vẫn là sự kiện quan trọng nhất trong năm của ngành điện ảnh, không chỉ ở Hoa Kỳ mà trên toàn thế giới. 

Còn một điều nữa là ở năm tới, Bailey sẽ không phải lo lắng như năm nay nữa vì ban điều hành đã quyết định sẽ rút ngắn nhiệm kì chủ tịch của ông cho đến mùa hè năm nay. Ai nấy từ bây giờ đã thắc mắc không biết ai sẽ là người gánh vác trách nhiệm nặng nề này ở mùa Oscar năm sau?

---//---

Giải thưởng Viện Hàn lâm hay Giải Oscar là giải thưởng điện ảnh thường niên của Viện Hàn lâm Khoa học và Nghệ thuật Điện ảnh (AMPAS). Lễ trao giải Oscar lần thứ 91 nhằm vinh danh các tác phẩm xuất sắc nhất trong năm 2018 sẽ diễn ra tại nhà hát Dolby Theatre, Hollywood, Los Angeles, California vào lúc 8h sáng ngày 25/02/2019 và được phát sóng trên kênh truyền hình Mỹ ABC.

Lulu Nguyễn (Helino)